Regspraak: Skynverwekking deur ’n derde ten koste van ’n eienaar se rei vindicatio – reëlreg in stryd met gevestigde uitsprake van die hoogste hof van appèl

by | Dec 23, 2023 | TSAR, TSAR 2024 I1

Regspraak: Skynverwekking deur ’n derde ten koste van ’n eienaar se rei vindicatio – reëlreg in stryd met gevestigde uitsprake van die hoogste hof van appèl

Author: JC Sonnekus

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Universiteit van Johannesburg
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 1, 2024, p. 166-184
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i1a13

Abstract

The owner who wanted to sell her used luxury bush trailer agreed with an accredited agent of the manufacturer of the trailer to park it on their premises in Wellington where it would be available for viewing by prospective buyers. She explicitly agreed with the manager of the company that she would retain all registration documents regarding the trailer and would personally enter into the final obligatory and real agreements when a suitable interested buyer was identified. It was, however, agreed that the finalisation of the asking price would be at the discretion of the agent, provided that she received her indicated set reserved minimum price. This would allow the agent to negotiate with an interested buyer for a price that would leave it with some profit.
When an interested buyer was identified, the agent, however, neglected to inform the buyer of the conditions and refrained to disclose that neither he nor the agency held the necessary ius disponendi to transfer ownership, although he accepted the transferred sum as significantly inflated final payment for the purchased trailer. He never disclosed to the owner that her trailer had found a buyer and was no longer in his possession. Nor did he transfer the amount as agreed to the account of the owner. When she discovered the fraud, she immediately instituted the rei vindicatio to retrieve her property. There was no real agreement between the owner and the buyer and consequently she retained her ownership and should be entitled to the rei vindicatio as remedy. The buyer could rely on his remedy under the law of contract (for eviction) because he was not placed in vacua possessio and was entitled to restitution of the amount paid. He was thus not without remedy.
The court, however, dismissed the owner’s application for the rei vindicatio with costs because in the court’s judgment the poor buyer was entitled to the defence of his bona fides. South African law does not recognise the bona fides of a buyer as a separate mode of acquisition of ownership. The recognised defence of estoppel is not mentioned by name in the judgment, although some of the case law that was referred to concerned that defence. The judgment, however, does not instil confidence that all the requirements for that defence had been mastered. At the very least the judgment does not disclose how the court was satisfied that those requirements were all met. The mere fact that the buyer alleged that he had been misled by the agent to believe that, in exchange for the transfer of the full asking price he would receive ownership of the trailer, is irrelevant, as would be the excuse of the receiver of stolen goods who was gullible enough to think the thief selling the stolen property had the ius disponendi to transfer ownership. The judgment does not disclose how the buyer would be able to renew the yearly registration of the trailer because the true owner was still holding back all the relevant registration documents and the successful reliance on estoppel does not alter the material legal position regarding the ownership.
Clearly the misrepresentation of a fraudulent third party should not result in the effective loss of the owner’s entitlements to her property. The defence of estoppel can successfully be relied on against the rei vindicatio of the owner only if the estoppel asserter can prove that he acted to his detriment because of the misrepresentation of the owner as estoppel denier, who acted negligently. The misrepresentation must have been so flagrant that the reasonable person in his position as the estoppel asserter would also have acted to his detriment on it.
In this matter the judgment does not disclose how the court established that the reasonable person in the position of the true owner of the trailer would have acted otherwise to prevent an unknown third party as prospective buyer from being misled by the fraudulent agent who pretended to be either the owner or authorised agent with ius disponendi. What more could the owner have done than to retain all the relevant registration documents to forewarn third parties of the limited powers of the agency? Attaching large neon-coloured stickers to the vehicle to publish the limited powers of the agency does not seem practical. It is submitted that no negligence can be found in the conduct of the owner, because it was on par with what could be expected from the reasonable person in her shoes. It is submitted that the reasonable person in the position of the buyer would by contrast not have been so gullible as to transfer the significant amount of the asking price without ascertaining that the alleged seller had the registration documents to transfer ownership as proof of his ius disponendi.

Boekbesprekings: M Awarab and C Mukaya: General Principles on Workplace Disciplinary Procedures: A Namibian Perspective

by | Dec 23, 2023 | TSAR, TSAR 2024 I1

Boekbesprekings: M Awarab and C Mukaya: General Principles on Workplace Disciplinary Procedures: A Namibian Perspective

Author: M Van Staden

ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of the Witwatersrand
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 1, 2024, p. 186-187
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i1a15

Abstract

None

Nature of rights, permission and permits to minerals under the Mineral and Petroleum Resources Development Act 28 of 2002: a novel two-fold test?

by | Sep 14, 2023 | TSAR, TSAR 2023 I4

Nature of rights, permission and permits to minerals under the Mineral and Petroleum Resources
Development Act 28 of 2002: a novel two-fold test?

Author: PJ Badenhorst

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Associate Professor of Law, Deakin University, Australia; Honorary Professor of Law, Nelson Mandela University
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 4, 2023, p. 615 – 630
https://doi.org/10.47348/TSAR/2023/i4a1

Abstract

In die Registrasie van Aktes Wet 47 van 1937 word ’n onderskeid getref tussen saaklike regte wat registreerbaar is in die aktesregister en persoonlike regte wat nie aldus registreerbaar is nie. Die wetgewer het nuwe kategorieë regte ten aansien van minerale in die Mineral and Petroleum Resources Development Act 28 van 2002 geskep. Sodanige prospekteerregte en mynregte word as beperkte saaklike regte deur die wet aangemerk terwyl die aard van toestemmings en permitte ten aansien van minerale nie omskryf word nie. Die wet verg dat prospekteerregte en mynregte geregistreer moet word. Die Wet op die Registrasie van Myntitels 16 van 1967 maak voorsiening vir die registrasie van prospekteerregte en mynregte en die aantekening van toestemmings en permitte ten aansien van minerale. Die registrasie van regte in die akteskantoor is vergelykbaar met die registrasie van regte in die Minerale en Petroleum Titels Registrasiekantoor. Ten einde te bepaal of ’n reg ’n saaklike reg en dus registreerbaar is in die akteskantoor, maak die howe gebruik van ’n tweeledige toets, naamlik die subtraction from the dominium-toets en die bedoelingstoets.
Die subtraction from the dominium-toets word ook deur die howe en sommige akademici gebruik om te bevestig dat prospekteerregte en mynregte inderdaad saaklike regte is. Toestemmings en permitte ten aansien van minerale word by analogie, met ’n beroep op die subtraction from the dominium-toets, ook as saaklike regte beskou. Daar bestaan egter ook beskouings dat permitte en toestemmings eerder persoonlike regte of regte sui generis is, veral omdat die wet in verskeie opsigte self onderskei tussen regte ten aansien van minerale aan die een kant en permitte of toestemmings aan die ander kant.
In die artikel word betoog dat ’n vermindering van bevoegdhede ingevolge die subtraction from the dominium-toets nie regtig plaasvind indien regte, toestemmings en permitte toegeken of uitgereik word deur die staat nie. Voorts word betoog dat die toets nie gebruik kan word om die aard van regte, toestemmings of permitte te bepaal nie. Daar word voorgestel dat ’n alternatiewe toets, die sogenaamde subtraction from the imperium-toets gebruik word. Daar word verder aangetoon dat die staat uit hoofde van vermeende voogdyskap (of imperium) ingevolge die Mineral and Petroleum Resources Development Act oor ’n reeks bevoegdhede beskik. Wanneer regte, toestemmings of permitte ten aansien van minerale toegeken of uitgereik word, vind daar eerder ’n beperking van bevoegdhede van die staat se imperium as die eiendomsreg van die eienaar van die grond plaas. ’n Beperking van inhoudsbevoegdhede van die eienaar van die grond vind slegs plaas as byvoorbeeld ’n huurkontrak ten aansien van die grond met ’n mynboumaatskappy aangegaan word. Daar word ook aangetoon dat die bedoelingstoets nie suksesvol gebruik kan word om die aard van regte, permitte en toestemmings ten aansien van minerale te bepaal nie. Die tradisionele privaatregtelike eienskappe van saaklike regte en persoonlike regte word met redelike gemak toegepas op regte, toestemmings en permitte ten aansien van minerale.
Die toekenning van prospekteerregte en mynregte as ’n administratiewe handeling word ook kortliks bespreek om aan te toon dat sodanige toekenning slegs neerkom op ’n administratiewe vergunning om ’n notariële kontrak te sluit en te registreer (al is prospekteerders en myners statutêr daartoe verplig).
Met ander woorde, dit is bloot ’n vergunning om voort te kan gaan en om ’n saaklike reg te verkry. Daar word ook aangetoon dat tydens registrasie van prospekteerregte of mynregte sodanige administratiewe vergunning, wat nie ontginningsbevoegdhede tot inhoud het nie, nie omgetower word in ’n saaklike reg nie, net soos ’n persoonlike reg ingevolge ’n koopkontrak van grond kragtens geykte reg nie omgetower word in ’n saaklike reg tydens registrasie in die aktesregister nie.

Lessons to be learned from Only Fools: the protection of fictional characters, parody and pastiche

by | Sep 14, 2023 | TSAR, TSAR 2023 I4

Lessons to be learned from Only Fools: the protection of fictional characters, parody and pastiche

Author: S Karjiker

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Anton Mostert Chair of Intellectual Property Law, Professor in Mercantile Law, Stellenbosch University
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 4, 2023, p. 631 – 646
https://doi.org/10.47348/TSAR/2023/i4a2

Abstract

Die uitspraak in die Engelse saak Shazam Productions v Only Fools The Dining Experience (“Shazam-saak”) was in twee opsigte ’n grensverskuiwende kopiereg-uitspraak. Dit was die eerste keer dat kopieregbeskerming aan ’n fiksiekarakter onder Engelse reg erken is, en dat sodanige beskerming buite die werk waarin daardie karakter oorspronklik verskyn het, kon bestaan. Tweedens was dit moontlik die eerste keer dat die billike handeling-verwere van parodie en nabootsing teen ’n eis van kopieregskending deur ’n Engelse verhoorhof oorweeg is.
Die uitspraak is noemenswaardig aangesien ’n Suid-Afrikaanse hof tot op hede nog geen erkenning gegee het dat ’n fiksiekarakter ook kopieregbeskerming kan geniet nie. Daardie moontlikheid is nie oorweeg in Rapid Phase Entertainment CC v SABC nie. Die Shazam-saak bied verdere ondersteuning vir die geskiktheid van ’n fiksiekarakter vir kopieregbeskerming, onafhanklik van die werk waarin die karakter voorheen verskyn het. Daar word vertrou dat dit in die Suid-Afrikaanse reg erken sal word.
Die saak is ook om ’n ander rede leersaam, naamlik die voorgestelde invoering van die billike handeling-verwere van parodie en nabootsing, en ’n Amerikaanse-styl stelsel vir billike gebruik, in Suid-Afrikaanse kopieregwetgewing in die Wysigingswetsontwerp op Outeursreg. Die Shazam-saak verskaf ’n paar nuttige kriteria vir die oorweging van daardie spesifieke verwere, en die toepaslikheid van die stelsel van billike gebruik.
Die Shazam-saak is egter nie bo kritiek verhewe nie. Dit lyk of die hof ’n arbitrêre onderskeid getref het deur bepaalde kopieregwerke as literêre werke of dramatiese werke te klassifiseer. Dit is te wyte aan die vreemdheid van Britse kopiereg, waarvolgens literêre werke en dramatiese werke onderling in verskillende kategorieë in die Britse outeursreg val. Hierdie uitgangspunt van die Britse kopieregwetgewing is beslis effe vreemd. Die Suid-Afrikaanse kopiereg is anders in hierdie verband.
Die hof het ook beslis dat, vir die toepassing van die billike handeling-verwere van parodie en nabootsing, dit nie ’n tweeledige toets behels nie. Eerstens, of die inbreukmakende gebruik vir die uitgesonderde doel is, en tweedens, of hierdie tot billike handeling van die werk aanleiding gee. Die hof het bevind dat die ondersoek een saamgestelde beoordeling is, naamlik of die dade waaroor gekla word (dit wil sê parodie of nabootsing) neerkom op billike handeling vir die spesifieke doel.
Daar word aangevoer dat dit nie korrek is nie. Verder word aangevoer dat dit nie nodig is vir ’n hof om direk, as ’n afsonderlike ondersoek, die drie stap-toets te oorweeg benewens ’n spesifieke billike handeling-uitsondering nie.

Governance failures in South African public higher education institutions – lessons to be learnt from company law

by | Sep 14, 2023 | TSAR, TSAR 2023 I4

Governance failures in South African public higher education institutions – lessons to be learnt from company law

Authors: CJ Van der Walt and MK Havenga

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Research Associate, University of Johannesburg; Emeritus Professor, University of South Africa
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 4, 2023, p. 647 – 659
https://doi.org/10.47348/TSAR/2023/i4a3

Abstract

Sedert 1996 is die hoëronderwyslandskap talle kere deur die wetgewer ondersoek met die oog op verbetering. Die vernaamste wetgewing wat universiteite beheer, is die Wet op Hoër Onderwys 101 van 1997. Dié wetgewing is in vele opsigte merkwaardig. Die rede daarvoor is dat die rolspelers betrokke by hoër onderwys hard baklei het om hul eie belange voorop te stel toe die wetgewing ter tafel was. Op die einde is ’n spreekwoordelike pakt gevorm wat beoog het om drie ongedefinieerde en dikwels teenstrydige konsepte met mekaar te versoen, naamlik akademiese vryheid, institusionele outonomie en openbare verantwoordbaarheid. Waar die spilpunt tussen hierdie drie moet wees, was altyd in dispuut, maar op die einde is dit in ’n groot mate oorgelaat aan openbare universiteite om hulself te reguleer en te administreer. Daarenteen moet private hoëronderwysinstellings volgens die Maatskappywet geïnkorporeer word en moet voldoen aan die statutêre raamwerk geskep vir korporatiewe bestuur deur daardie wet.
Die geskiedenis het bewys dat die vertroue wat deur die wetgewer in die integriteit, eerlikheid en bekwaamheid van raads- en bestuurslede van openbare universiteite geplaas is, heeltemal misplaas was. Die ineenstorting van korporatiewe bestuur by talle van die 26 openbare universiteite speel in die openbare domein af, maar nog grootliks in die afwesigheid van regspraak om leiding te gee.
Die skrywers gee ’n oorsig van sommige van die ineenstortings van korporatiewe bestuur by openbare universiteite. Die oogmerk is om daaruit te identifiseer wat die knelpunte is wat aangespreek behoort te word. Die wetgewer het probeer om die situasie te beredder deur bestaande maatreëls te verskerp wat ineenstorting van korporatiewe bestuur by openbare universiteite aanspreek, en verdere maatreëls in te stel. Dit wat steeds in die openbare domein afspeel, bewys dat nie veel aan die saak verander het nie. Duidelik is ’n veel beter statutêre raamwerk nodig om die kernprobleem aan te spreek, naamlik die gebrek aan voldoende formele regsreëls om aanvaarbare praktyke van korporatiewe bestuur by openbare universiteite af te dwing.
Die skrywers doen aan die hand dat dit nie nodig is om die spreekwoordelike wiel te herontwerp nie. Die Maatskappywet bevat reeds ’n bloudruk wat as voorbeeld gebruik kan word vir ’n behoorlike regsraamwerk vir korporatiewe bestuur by openbare universiteite. Die skrywers verwys na bepaalde gevalle waarvoor daar aan die hand van bepalings van die Maatskappywet voorsiening gemaak kan word vir die regsposisie van raads- en bestuurslede van openbare universiteite. Hierdie maatreëls hou verband met die standaard wat verwag word van sodanige trustees van nasionale belange se gedrag ten einde klaarheid en verantwoordbaarheid te bewerkstellig, hul verpligting en aanspreeklikhede, hul vertrouens-, sorg- en vaardigheidsverpligtinge, hul aanspreeklikheid om as misdadigers verklaar te word, en hul gevolglike dwangmatige verwydering uit poste sou hul skuldig bevind word aan optrede wat nie met die beginsel van uberrima fides ooreenstem nie. Sodanige maatreëls sal verantwoordbaarheid, deursigtigheid en goeie korporatiewe bestuur van openbare universiteite bevorder.