An artificial distinction? The interpretation of “debt” in the Prescription Act 68 of 1969

by | Jul 8, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I3

REGSPRAAK

An artificial distinction? The interpretation of “debt” in the Prescription Act 68 of 1969

Author: Y Joubert

ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of Johannesburg
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 3, 2025, p. 632-641
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i3a13

Abstract

Die litigasie in Rademeyer v Ferreira hou verband met ’n kontrak vir die verkoop van onroerende eiendom tussen Ferreira en Rademeyer. Om te bepaal of Ferreira se eis vir skadevergoeding verjaar het, moes die konstitusionele hof oorweeg of kontrakbreuk en spesifieke nakoming gebaseer is op dieselfde skuldoorsaak. Volgens die meerderheidsbeslissing is dit nie die geval nie, met die gevolg dat Ferreira se skadevergoedingseis suksesvol verdedig is deur Rademeyer se spesiale pleit van verjaring. Alhoewel Ferreira se aansoek vir spesifieke nakoming regterlike stuiting van verjaring ingevolge artikel 15(1) van die Verjaringswet 68 van 1969 bewerkstellig het, kon hierdie aansoek geen effek uitoefen op die eise vir kansellasie en skadevergoeding nie. Die rede hiervoor is dat ’n eis vir skadevergoeding nie gebaseer is op dieselfde skuldoorsaak as ’n vordering vir spesifieke nakoming nie. Die hof bevind dat Ferreira se vordering vir skadevergoeding ten tyde van die aansoek uiteraard nog nie bestaan het nie, aangesien die ooreenkoms op daardie stadium nog nie gekanselleer was nie. Dit sou ’n absurditeit wees om te bevind dat verjaring ten aansien van die eis vir skadevergoeding deur die aansoek om spesifieke nakoming bewerkstellig was. Hierdie gevolgtrekking is teenstrydig met die beslissings van die verhoorhof, die hof van appèl en die minderheid van die konstitusionele hof. Laasgenoemde het die beslissing van die appèlhof bevestig, naamlik dat die grondslag vir die skadevergoedingsaksie dieselfde is as vir spesifieke nakoming, aangesien beide gebaseer is op gemene feite. Derhalwe het die betekening van Ferreira se oorspronklike aansoek in 2012 vir ’n verklarende bevel om spesifieke nakoming te gelas, of in die alternatief skadevergoeding te vorder, die verloop van verjaring ten aansien van die vordering vir skadevergoedings óók gestuit.
In hierdie bespreking word tot die slotsom geraak dat die redenasie van die meerderheid in die konstitusionele hof regtens korrek is, maar vir doeleindes van praktiese doeltreffendheid sou dit beter gewees het om Ferreira die kans te gun om te appelleer. Die redenasie is gebaseer op akademiese opinie dat ’n “skuld” ingevolge die Verjaringswet algemeen interpreteer moet word, en dat ’n oordeel gevel moet word, wat prakties is. Verder, word geredeneer dat daar in die Suid-Afrikaanse reg nog nie uitsluitsel bereik is of kansellasie van ’n ooreenkoms die grondslag vorm van ’n nuwe skuldoorsaak nie.

Tacit terms versus non-agreed obligation

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

Tacit terms versus non-agreed obligations

Author: HCJ Flemming

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Retired Deputy Judge President, Gauteng
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 231-246
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a1

Abstract

Daar is alle rede om die toedig van ’n nie-ooreengekome kontraktuele reg te erken as ’n selfstandige proses om die ooreengekome doel van ’n kontrak te beskerm, vry van die omstandertoets. Die regspraak het in Suid Afrika in die verloop van sowat vyftig jaar sedert 1974 ’n rigting ingeslaan wat nie geregverdig kan word nie. Dit het onnodige inperking op die toedig van regte geskep en gepaardgaande onreg veroorsaak. ’n Ompad van spekulasie oor hoe ’n niebestaande mens ’n vraag sou geformuleer het, is onnodig en minder akkuraat as ’n direkte vraag na watter plan die partye sou gemaak het as hulle voorsien het watter onvolledigheid van die kontrak in die toekoms sou blyk.
In die proses is selfs die onuitgedrukte werklike ooreenkoms, die gebied waar die bystandertoets bekend geword het, met onaanvaarbare byvoegsels belas. Die beoordeling van ’n stilswyende beding (“tacit term”) moet gesuiwer word.

Expansion of a sectional title section onto the common property on which the owner has a registered garden exclusive use area

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

Expansion of a sectional title section onto the common property on which the owner has a registered garden exclusive use area

Author: CG Van der Merwe

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Senior Research Fellow and Emeritus Professor, Department of Private Law, University of Stellenbosch and Emeritus Professor of Civil Law, School of Law, University of Aberdeen
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 247-262
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a2

Abstract

Greeff, die eienaar van ’n deeltiteleenheid in die Merriman Court deeltitelskema het verskeie kere probeer om sy deel uit te brei op ’n gedeelte van die gemeenskaplike eiendom waarop hy ’n geregistreerde eksklusiewe tuingebruiksreg gevestig het. Toe die regspersoon weier, nader hy die Wes-Kaapse hooggeregshof vir ’n magtigende verklarende bevel om voort te gaan met die uitbreiding op grond van die goedkeuring van die uitbreiding op ’n algemene vergadering in 2017. Die hof a quo beveel die regspersoon om ’n algemene vergadering te hou om die beoogde uitbreiding te magtig.
In ’n appèl na ’n volbank van die Wes-Kaapse hof in Merriman Court Body Corporate v Greeff, appelleer die regspersoon teen die regshulp aan Greeff op verskeie gronde en meer spesifiek op die grond daarvan dat Greeff nie die vereiste spesiale besluit vir sy uitbreiding op ’n algemene vergadering verkry het nie. Die volbank beslis dat Greeff nie kon bewys dat die uitbreidingsplan om ’n motorhuis op die gemeenskaplike eiendom op te rig op die 2007-algemene jaarvergadering goedgekeur is nie omdat die planne slegs in beginsel goedgekeur is; dat die notule van die April 2017-vergadering nie melding maak van ’n spesiale besluit wat Greeff magtig om die eenheid uit te brei nie; en dat die notule van die Augustus 2019-vergadering vermeld dat verskeie probleme met die konsepdeelplanne uitgewys is toe die planne onder die lede versprei is.
Die volbank bevind dat die beoogde boustruktuur slegs gewettig kon word indien eiendomsreg op die beboude gedeelte van die gemeenskaplike eiendom aan Greeff oorgedra word. Maar sowel artikel 2 van die Wet op Vervreemding van Grond as artikel 17(2) van die Wet op Deeltitels vereis ’n skriftelike beliggaming van ’n besluit deur ál die lede van die regspersoon dat hulle bewus is van die vervreemding van ’n gedeelte van die gemeenskaplike eiendom. Die volbank bevind dat die toepaslike wetgewing geen informele beskikking van gedeeltes van die gemeenskaplike eiendom toelaat nie, omdat elke geregistreerde deeltiteleienaar mede-eiendomsreg in onverdeelde aandele ooreenkomstig hulle deelnemingskwota het. ’n Boustruktuur kan nie gebou word op grond wat aan twee eienaars behoort sonder ’n skriftelike rekord van waar en hoe eiendomsreg in die boustruktuur ingevolge toepaslike wetgewing sal vestig nie.
Die volbank verduidelik dat die regspersoon gemagtig is om by wyse van ’n eenparige besluit gemeenskaplike eiendom te vervreem en die tersake akte ingevolge artikel 5(1)(a) van die Wet op die Bestuur van Deeltitelskemas te verly. Daarna moet die algemene vergadering die uitbreiding van die deel by wyse van ’n spesiale besluit ingevolge artikel 5(1)(h)) goedkeur. Die besluit ingevolge artikel 5(1)(a) moet bewustelik en nie bloot by verstek nie geneem word. Aangesien nie een van die twee bogenoemde besluite aan daardie statutêre voorskrifte voldoen nie, handhaaf die volbank die appèl en stel die bevel van die hof a quo tersyde.
Kritiese evaluering
Om sy doel te bereik, moet Greeff die volgende stappe neem.
(1) Greeff moet die gedeelte van die gemeenskaplike eiendom waarop hy sy deel wil uitbrei, kanselleer omdat die uitbreiding nie aan die oogmerk met ’n eksklusiewe tuingebruiksgebied voldoen nie. Hy moet dus ingevolge artikel 5(1)(f) aansoek doen vir die kansellasie van die eksklusiewe tuingebied op die gedeelte van die gemeenskaplike eiendom waarop hy sy uitbreiding wil vestig.
(2) Greeff moet dan die uitsluitlike gebruiksreg ten opsigte van daardie gedeelte van die gemeenskaplike eiendom kanselleer deur middel van ’n bilaterale notariële akte tussen homself en die regspersoon met ’n presiese aanduiding van die gedeelte van die tuinarea wat met die uitbreiding belas word.
(3) Vervolgens moet Greeff die uitbreiding laat goedkeur op ’n algemene vergadering deur ’n spesiale besluit. Aangesien die uitbreiding die redelike gebruik van die gemeenskaplike eiendom deur die ander deeleienaars benadeel, sal Greeff moet onderneem om die markwaarde van die betrokke grond in onbeboude toestand te betaal ten einde die vereiste spesiale besluit met ’n 75 persent meerderheid te verkry.
(4) Daarna moet Greeff verskeie bepalings van die Wet op Bouregulasies en Boustandaarde 103 van 1977 nakom.
(5) Uiteindelik moet Greeff ’n konsepdeelplan van uitbreiding deur ’n argitek of landmeter laat opstel en laat goedkeur deur die landmeter-generaal en daarna laat registreer in die aktekantoor.
Myns insiens was dit nie vir Greeff nodig om ’n eenparige besluit te verkry vir die vervreemding of verhuring van ’n gedeelte van die betrokke gemeenskaplike eiendom ten einde sy doel te bereik nie.
Ek meen dat artikel 24(3) van die Wet op Deeltitels ’n selfstandige bepaling is wat bepaal dat ’n deeltiteleienaar eiendomsreg van die gemeenskaplike eiendom verkry indien dit deur ’n spesiale besluit ingevolge artikel 5(1)(a) en nie ook ingevolge artikel 5(1)(h) nie gemagtig word. Ek het getoon dat die aanvaarding van sodanige besluit die betaling van ’n versoeter deur die eienaar aan die regspersoon se fondse sal vereis om die ander lede te oorreed om ten gunste van die besluit te stem as vergoeding vir die verlies van die redelike gebruik van daardie gedeelte van die gemeenskaplike eiendom. Die redes vir die aanvaarding van ’n eenparige besluit ingevolge artikel 17(1) het niks te make met die voorneme van Greeff om sy deel na ’n gedeelte van die gemeenskaplike eiendom uit te brei nie.
Verder hoef Greeff nie aan die bepalings van die Wet op Vervreemding van Grond te voldoen ten einde ongeveer sestien vierkante meter van die nuwe daktuinoppervlakte ter vergroting van sy uitsluitlike tuingebruiksarea aan die eienaar van deel 3 af te staan nie. Die volbank beslis dat die verkryging van eiendom van die grond belas met die uitbreiding in stryd is met die bepalings van die bogenoemde wet. Maar dit was nooit Greeff se bedoeling om eiendomsreg of ’n langtermynhuurkontrak van die grond wat hy verkry het, weg te gee nie. Sy doel was om die uitsluitlike tuingebruiksarea van die eienaar ingevolge artikel 3 uit te brei, miskien om die negatiewe visuele impak van die uitbreiding op sy naaste buurman te versoet.
Nieteenstaande hierdie twee klein punte van kritiek, moet die volbank geloof word vir die wyse uitspraak dat die voorskrifte van die toepaslike wetgewing en regulasies tot op die letter nagekom moet word. In hierdie geval het die hof bevind dat Greeff nie voldoen het aan die bepalings van artikel 6 van die Wet op die Bestuur van Deeleiendomskemas nie wat vereis dat ’n skriftelike kennisgewing wat die voorgestelde spesiale of eenparige besluit duidelik uiteen moet sit ten minste 30 dae voor die algemene vergadering aan alle lede gestuur moet word. Daarbenewens bepaal voorgeskrewe bestuursreël 17(7) dat die agenda van ’n jaarlikse of spesiale algemene vergadering die voorgestelde bewoording van spesiale of eenparige besluite moet bevat. Objektiewe bewys moet gelewer word dat die vergadering waarop die besluit geneem is, behoorlik byeengeroep is. Die ipse dixit van Greeff dat die vergadering informeel byeengeroep is om ’n spesiale of eenparige besluit te neem, getuig van swak bestuur van die skema en is onvoldoende.

The link between over-indebtedness and mental health: a South African legal perspective

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

The link between over-indebtedness and mental health: a South African legal perspective

Author: G Van Niekerk

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Associate Professor in Mercantile Law, University of Limpopo
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 263-280
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a3

Abstract

Die finansiële gesondheid van individue in Suid-Afrika is kommerwekkend en baie mense skuld meer geld as wat hulle gemaklik, indien enigsins, kan terugbetaal. Meer as twee derdes van individue is angstig oor hulle huishoudelike skuld. Gesondheidsorgwerkers wat individue met geestesgesondheidsprobleme behandel, kry dikwels te doen met pasiënte wat meer skuld het as wat hulle kan bekostig. Deur die verband tussen ’n oormatige skuldlas en geestesgesondheid te analiseer, kan gesondheidsorgwerkers ingelig word oor die regsopsies beskikbaar vir sulke pasiënte. Die literatuur sedert 2000 dui aan dat daar ’n verband is tussen verbruikers wat meer skuld het as wat hulle kan betaal en hulle geestesgesondheid. Die spanning wat gepaard gaan met oormatige skuld kan die geestesgesondheidsprobleme van individue vererger. Aan die ander kant kan probleme met geestesgesondheid aanleiding daartoe gee dat ’n individu meer skuld aangaan as wat hy/sy kan terugbetaal.
Die skuldverligtingsmaatreëls beskikbaar vir individue is die sekwestrasieprosedure ingevolge die Insolvensiewet, die administrasieprosedure ingevolge die Wet op Landdroshowe en die skuldhersieningsprosedure ingevolge die Nasionale Kredietwet. In die meeste gevalle van oormatige skuld deur individue, sal die prosedure in die Nasionale Kredietwet die aangewese prosedure wees om verligting te bring, aangesien hierdie wet spesifiek daarop gemik is om verbruikers te beskerm teen oormatige skuld. Finansiële opvoeding oor die voorkoming en vermindering van oormatige skuld moet ernstig oorweeg word vir individue wat sodanige uitdagings in die oë staar. Die literatuur dui aan dat gesondheidsorgwerkers hulle pasiënte se finansiële status in ag moet neem wanneer hulle behandel word vir geestesgesondheidsprobleme.
Die implikasies van hierdie studie is dat professionele persone wat pasiënte behandel wat geestesgesondheidsprobleme het, gelyktydig met ’n oormatige skuldlas, strategieë moet implementeer om pasiënte te bemagtig om skuld te beheer of aan te spreek en die hoof te bied. Beleidmakers behoort te fokus op raamwerke wat ’n holistiese benadering bied aan individue met meer skuld as wat hulle kan betaal en wat ook geestesgesondheidsuitdagings in die oë staar.