The National Credit Act 34 of 2005 and the registrar of the high court

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

AANTEKENINGE

The National Credit Act 34 of 2005 and the registrar of the high court

Author: C Singh

ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of South Africa
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 339-348
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a7

Abstract

Die primêre funksie van die griffier van die hooggeregshof is om die administratiewe bedrywighede van die hof te bestuur, om sommige regterlike pligte uit te voer ten einde onnodige hofprosedures te vermy en om regters by te staan. Wanneer artikel 23 van die Wet op Hoër Howe 10 van 2013 in samehang met reël 31(5) van die Eenvormige Hofreëls gelees word, is dit duidelik dat ’n griffier, behalwe in buitengewone omstandighede waar residensiële eiendom betrokke is, bemagtig word om ’n verstekvonnis toe te staan. Die oogmerk met die reël is om die las van die hofrol en regters se werkslading te verlig deur ’n diskresie aan ’n griffier te verleen om ’n verstekvonnis in relatief ongekompliseerde en onverdedigde sake toe te staan.
Die vraag of ’n griffier by magte behoort te wees om ’n verstekvonnis toe te staan in bepaalde aangeleenthede wat deur die National Credit Act 34 van 2005 beheers word, het onlangs weer die aandag in meerdere uitsprake van die howe ontvang. Artikel 130 van die wet bepaal dat enige aangeleentheid wat in die hof aanhangig gemaak is ingevolge ’n kredietooreenkoms wat deur die wet gereguleer word, slegs deur die hof aangehoor mag word. Artikel 130 maak egter geen verwysing na die griffier nie. Dit laat die vraag ontstaan of die wet nie die magte van die griffier met betrekking tot die toestaan van ’n verstekvonnis afwater in aangeleenthede waar kredietooreenkomste soos beheers deur die wet ter sprake kom nie.
Hierdie vraag is op verskeie maniere in die howe beantwoord. In sommige uitsprake is bevind dat die griffier nie oor die mag beskik om ’n verstekvonnis in kredietooreenkomste wat deur die wet gereguleer word, te verleen nie, terwyl in ander uitsprake gemeen is dat die griffier steeds oor hierdie bevoegdheid beskik. Duidelikheid met betrekking tot die griffier se bevoegdheid om die toestaan van ’n eksekusiebevel te oorweeg, is noodsaaklik om die hof volhoubaar te bestuur en voldoende skuldafdwingingsprosedures ingevolge kredietooreenkomste te handhaaf.
Die toonaangewende uitspraak in die onderhawige saak uit die Gautengse afdeling van die hooggeregshof het onlangs hierdie vraag onder die loep geneem en bevind dat artikel 23 van Wet 10 van 2013 nie in stryd met artikel 130 van die National Credit Act is nie, en dat die griffier wel oor die nodige bevoegdheid beskik om ’n verstekvonnis vir doeleindes van die National Credit Act toe te staan.

The test for leave to appeal under section 17(1)(a)(i) of the Superior Courts Act 10 of 2013

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

The test for leave to appeal under section 17(1)(a)(i) of the Superior Courts Act 10 of 2013

Authors: D Van Loggerenberg and S Vivian

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Pretoria Society of Advocates
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 349-358
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a8

Abstract

In die saak onder bespreking het die hof uit eie beweging ’n opinie uitgespreek rakende die korrekte toets vir die gunstige oorweging van ’n aansoek om verlof tot appèl teen die bevel van ’n hof van eerste instansie ingevolge artikel 17(1)(a)(i) van die Wet op Hoër Howe 10 van 2013 onder omstandighede waar daar geen geskil met betrekking tot dié toets voor die hof was nie en die partye nie deur die hof versoek was om volledige regsargument oor die toets aan die hof voor te lê nie.
Daar word aangetoon dat die toets vir ’n suksesvolle aansoek om verlof om te appelleer teen die bevel van ’n hof van eerste instansie statutêr gereël word in artikel 17(1)(a)(i) van Wet 10 van 2013. Dit is ’n strenger toets as dié wat voorheen deur die howe ontwikkel en toegepas is vir die doel. In hierdie opsig is die uitspraak verkeerd en het die waarnemende regter wat dit gelewer het, onder andere, uit die oog verloor dat:
(a) ingevolge die gemenereg daar ’n outomatiese reg van appèl was;
(b) wat betref die outomatiese reg van appèl ingevolge die gemenereg teen bevele van howe van eerste instansie is die posisie statutêr verander met die wysiging van die voormalige Wet op die Hooggeregshof 59 van 1959 met ingang 1 April 1983 deurdat vanaf daardie datum die outomatiese reg van appèl afgeskaf is en vervang is met ’n bedeling waar verlof tot appèl verkry moes word;
(c) die toets vir verlof tot appèl teen ’n bevel van ’n hof van eerste instansie soos neergelê deur die howe in die tydperk sedert 1 April 1983 tot en met die inwerkingtreding van die Wet op Hoër Howe 10 van 2013 op 23 Augustus 2013, behels het dat die hof van mening moes wees dat die appèl ’n redelike vooruitsig van sukses mag hê;
(d) in die lig van die feit dat die inwerkingstelling van ’n bedeling waar howe van appèl se werkslas verminder moes word deur in alle gevalle voorsiening te maak vir aansoeke om verlof tot appèl, het die wetgewer deur middel van die toets neergelê in artikel 17(1)(a)(i) bedoel om statutêr ’n strenger toets neer te lê, te wete dat ’n hof verlof tot appèl slegs mag toestaan indien die hof van mening is dat die appèl ’n redelike vooruitsig van sukses het.
In hierdie bespreking word aangetoon dat die uitspraak teenstrydig is met die strenger toets in artikel 17(1)(a)(i) soos neergelê deur die hoogste hof van appèl, verskeie uitsprake van volledige howe, verskeie volbanke en ’n groot hoeveelheid enkel regters van die hooggeregshof. Die uitspraak is gevolglik verkeerd. Boonop is dit slegs ’n obiter dictum.

Bureaucratic and judicial interpretation of pollution command-and-control mechanisms: was Calderys South Africa (Pty) Ltd v Member of Executive Council Gauteng Department of Agriculture and Rural Development ((21/58720) 2024 ZAGPJHC 53 (23 January 2024)) a missed opportunity?

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

Bureaucratic and judicial interpretation of pollution command-and-control mechanisms: was Calderys South Africa (Pty) Ltd v Member of Executive Council Gauteng Department of Agriculture and Rural Development ((21/58720) 2024 ZAGPJHC 53 (23 January 2024)) a missed opportunity?

Author: J Hall

ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of Johannesburg
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 358-368
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a9

Abstract

Die gebruik van bevel-en-beheermeganismes in die vorm van ’n lys van aktiwiteite wat die omgewing beïnvloed en waarvoor ’n lisensie vereis word, is ’n algemene kenmerk in Suid-Afrikaanse omgewingswetgewing. Dit is van nature hulpbronintensief vanuit sowel die reguleerder as die gereguleerde se perspektief, wat beteken dat die gebruik daarvan gereserveer moet word vir beduidende bronne van besoedeling wat individuele toesig vereis. Die opstel en interpretasie van hierdie aktiwiteite op ’n manier wat verseker dat beoogde besoedelende aktiwiteite nie die regulatoriese net ontsnap nie en onbedoelde aktiwiteite nie binne hul bestek val nie, is uitdagend. Calderys South Africa (Pty) Ltd v Member of Executive Council Gauteng Department of Agriculture and Rural Development het ’n geleentheid gebied vir die hof om leiding aan amptenare te gee oor interpretatiewe benaderings wat uitvoering gee aan die omgewingsdoelwitte van die wetgewer wanneer die toepassing van gelyste aktiwiteite ingevolge die Wet op Nasionale Omgewingsbestuur: Luggehalte 39 van 2004 oorweeg word.
Nuwe benaderings tot interpretasie van wetgewing is ingelui deur die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996. Dit vereis ’n verskuiwing weg van letterlike interpretasie na doelgerigte benaderings wat die handves van regte bevorder. Ten spyte hiervan, waarsku verskeie uitsprake dat die werklike teks wat in wetgewing gebruik word, nie geïgnoreer kan word deur ’n doelgerigte benadering te volg nie. In die Calderys-saak begin die uitspraak deur die grondslag te lê vir die beslissing van die geskil op grond van ’n einddoelgerigte benadering. Dit maak dan gebruik van die leiding verskaf deur die hof in Natal Joint Municipal Pension Fund v Endumeni Municipality (2012 4 SA 593 (HHA) par 18) vir die aanvaarding van ’n benadering tot uitleg van voorskrifte wat sinvol is en met gangbare besigheidsnorme verband hou. Sodoende word egter daarop gelet dat daar ook aandag gegee moet word aan die sorg wat in daardie saak uitgespreek is dat daar nie tot ’n sinvolle interpretasie gekom kan word sonder inagneming van die teks wat in die betrokke wetgewing of voorskrif gebruik word nie. In die geval van die Calderys-saak sluit dit in om die bewoording uiteengesit in die kennisgewing wat die gelyste aktiwiteite bevat sowel as die bemagtigende bepaling vervat in artikel 21 van die wet te oorweeg.
Die bespreking dui daarop dat in die afwesigheid van duidelike belyning van tekstuele analise met wetgewende (en grondwetlike) oogmerke die saak ’n verpaste geleentheid was om amptenare weg te stuur van ’n buitensporig letterlike uitleg van gelyste aktiwiteite na een waarin doel en teks geïntegreer is.

Die fidusiêre plig in Suid-Afrika: ’n vierkantige pen in ’n ronde gat?

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

Die fidusiêre plig in Suid-Afrika: ’n vierkantige pen in ’n ronde gat?

Author: E Nel

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Nelson Mandela University
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 368-377
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a10

Abstract

The fiduciary-duty concept and its practical application by South African courts, with the Dlhomo case as an example, is subjected to scrutiny. In general, it is submitted that the fiduciary duty is the result of a particular relationship which is of a fiduciary nature, subject to certain primary common-law principles. In the case of the trustee, the relationship is framed in the context of a stipulatio alteri. Although the fiduciary relationship may have contractual characteristics, it also supports the communal interests of the parties involved. It is submitted that presiding officers often do not make an effort to consider the legal nature and origin of the fiduciary concept or critically evaluate the underlying relationship. In some instances, due to a results-driven focus, the facts are overly emphasized and the legal basis neglected, preventing the proper development of fiduciary law. It is submitted that the correct application of a clearly defined fiduciary legal theory will ultimately lead to better results.
In the Dlhomo case, no proper differentiation is made between the two different roles of the defendant, namely as trustee and as chief executive officer. The function of a person in a fiduciary role per se versus his or her duties in a purely managerial position were not considered by the court. The facts of this case emphasize the need to differentiate between the fiduciary function and other trust roles an individual may be engaged in at the same time. In each matter, the circumstances should be properly investigated to determine whether one or more fiduciary relationships did indeed exist. The respondents’ fiduciary duty in her position as trustee was indisputable, while the legal nature and extent of her position as chief executive officer was less obvious. It is unclear whether as manager her duty to act in good faith was the same as, or similar to, the fiduciary duty associated with trusteeship.
It is submitted that this question can be answered satisfactorily only if the requirements for the establishment of a fiduciary duty have been determined. The failure of courts properly to analyse fiduciary relationships and their resulting duties is inhibiting the establishment of objective fiduciary-law principles.

A reflective assessment of “the contract of employment in the time of the coronavirus”

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

A reflective assessment of “the contract of employment in the time of the coronavirus”

Authors: M Van Eck and MJ Van Staden

ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of Johannesburg; University of the Witwatersrand
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 377-390
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a11

Abstract

Tydens die hoogtepunt van die Covid-19-pandemie het die skrywers in Van Eck en Van Staden “The contract of employment in the time of the coronavirus” (2020 TSAR 807) die regsuitdagings en -implikasies van verskeie elemente van indiensneming oorweeg met spesifieke fokus op dienskontrakte. Die fokus was op die beoordeling van tradisionele kontrak- en arbeidsregbeginsels in die konteks van dié wêreldkrisis, wat tot die geldigheid van die beëindiging van dienskontrakte sowel as opskorting of vermindering van werknemervergoeding aanleiding gegee het. Dit het werkgewers genoop om die afdwinging van hul kontraktuele verpligtinge in ’n arbeidsregtelike konteks te herevalueer. ’n Onlangse saak, Solidarity v Sahara African Aviation Operations (Pty) Ltd (2024 45 ILJ 1084 (LC)), dien as verwysingspunt na hierdie bespreking om die skrywers se posisie te beoordeel teen die hof se benadering tot die toepassing van kontrak- en arbeidsregverpligtinge in die nagevolg van die pandemie. Die bespreking fokus op die toepassing van die leerstuk van oorheersende onmoontlikheid, die reg tot eensydige wysigings in dienskontrakte sowel as die arbeidsregbeginsels in die konteks van die tydelike werkgewer-werknemer-verligtingskema wat deur die Suid-Afrikaanse regering geïmplementeer is. Die Solidarity-saak stel bykomende kompleksiteit rondom elektroniese kommunikasie in die wysiging van diensooreenkomste daar, wat ons ook beoordeel. Deur dit te doen, kom vyf sleutelpunte na vore: (i) die hof se toepassing van oorheersende onmoontlikheid strook met ons vorige voorspellings; (ii) die behandeling van mondelinge kontrakwysigings laat vrae ontstaan oor die doeltreffendheid van sekere bepalings in dienskontrakte; (iii) die benadering tot eensydige wysigings van dienskontrakte in die Solidarity-saak (soos dit betrekking het op salarisverminderings) is ’n pragmatiese benadering; (iv) die hof se bespreking van die tydelike werknemerverligtingskema beklemtoon die belangrikheid van maatskaplike sekerheidsmaatreëls ter aanvulling van arbeidswetgewing tydens krisistye en (v) die beperkings van die skema, veral die fokus op formele diensverhoudings, ontbloot leemtes in sosiale beskermingsdekking vir werkers in die informele sektor en diensreëlings. Die Solidarity-saak dien as ’n voorbeeld van hoe arbeidsreg en kontraktuele beginsels geïnterpreteer en toegepas kan word in toekomstige en soortgelyke krisisse. Dit demonstreer die howe se bereidwilligheid om ’n buigsame benadering tot gevestigde regsbeginsels te volg wanneer hulle met buitengewone omstandighede gekonfronteer word.

Historical mine dumps: melius est petere fontes quam sectari rivulos!

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

Historical mine dumps: melius est petere fontes quam sectari rivulos!

Author: PJ Badenhorst

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Deakin University
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 391-400
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a12

Abstract

In Promispace CC v DRD Gold Limited and the City of Johannesburg is beslis dat, by oordrag van eiendomsreg van grond tydens registrasie in die akteskantoor, eiendomsreg verkry word nie alleen van die grond nie maar ook alles wat op die grond aangetref word, hetsy roerend of onroerend. Die stelling is klaarblyklik onjuis. Vir eiendomsoordrag van roerende sake word lewering (traditio) geverg. By eiendomsoordrag van mynhope, wat voor die inwerkingtreding van die Mineral and Petroleum Resources Development Act 28 van 2002 (“Act 28 of 2002”) of te wel die Wet op die Ontwikkeling van Minerale en Petroleumbronne 28 van 2002 (“historiese mynhope”) tot stand gebring is, geld die gemenereg. Dit is belangrik om bewus te wees dat die sakeregtelike beginsels van die gemenereg ten aansien van sodanige mynhope van toepassing is.
Die sakeregtelike beginsels ingevolge die gemenereg behels: eiendomsreg ten opsigte van minerale word aanvanklik verkry deur die persoon wat geregtig is om vir minerale te prospekteer en/of te myn. Sodanige reghebbende verkry ook eiendomsreg ten opsigte van onontginde minerale, sand, klippe en grond, waaruit die (roerende) mynhoop bestaan.
Eiendomsoordrag of eiendomsverkryging van ’n (roerende) mynhoop kan in die volgende gevalle plaasvind: Eerstens tydens eiendomsoordrag van die roerende mynhoop aan ’n koper deur byvoorbeeld lewering met die lang hand (traditio longa manu). Vir hierdie vorm van lewering moet aan die volgende vereistes voldoen word: (i) die partye moet die bedoeling hê om van hierdie vorm van lewering gebruik te maak; (ii) die saak moet duidelik deur die oordraer aan die oordragnemer in die teenwoordigheid van die saak uitgewys word; (iiii) die oordragnemer moet na sodanige uitwysing in staat wees om fisiese beheer oor die saak uit te oefen met die bedoeling om die eienaar van die saak te wees en (iv) die saak moet duidelik geïdentifiseer word.
Tweedens, eiendomsoordrag geskied ook tydens toe-eiening (occupatio) van die roerende mynhoop deur ’n vreemde persoon, indien die eienaar afstand gedoen het van sy/haar eiendomsreg ten opsigte van die mynhoop. Die vereiste vir toe-eiening is die volgende: (i) die saak moet ’n liggaamlike saak wees wat heerloos is en dus aan niemand behoort nie (’n res nullius), maar wel vir eiendomsreg vatbaar wees; (ii) die besitnemer moet die bedoeling hê om eienaar van die saak te wees en (iii) daar moet ’n fisiese besitname van die saak plaasvind.
Indien ’n verbinding of natrekking (accessio) van die mynhoop met die grond plaasgevind het, verloor die mynhoop sy selfstandigheid as saak en kan dit nie langer die objek van ’n saaklike reg wees nie en kan daar ook nie langer sprake wees van ’n afsonderlike eiendomsverkryging ten aansien van die mynhoop as voormalige saak nie.
By die bepaling of ’n roerende saak deel uitmaak van die grond waarop dit as afval opgehoop is, moet die volgende faktore in ag geneem word: (i) die aard en doel van die roerende saak; (ii) die wyse en graad van aanhegting van die roerende saak met die grond en (iii) die bedoeling van die eienaar van die roerende saak met betrekking tot die aanhegting van sy saak met die grond. Vanweë die unieke aard van mynhope word aangetoon dat die toepassing van die gemelde drie faktore nie altyd paslik of doenlik is nie. Slegs indien die verbinding van die (roerende) mynhoop met die grond plaasgevind het, kan eiendomsoorgang van die grond waarop die mynhoop geleë is deur registrasie in die akteskantoor geskied (mits natuurlik aan die ander vereistes vir eiendomsoordrag voldoen is). Daar word aan die hand gedoen dat die hof in die Promispace-saak nie die verskillende moontlikhede en die toepaslike sakeregtelike beginsels ingevolge die gemenereg behoorlik in ag geneem het nie.