ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of Johannesburg
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2024, p. 323-342
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i2a8
None
ISSN: 1996-2207
Affiliations: Johannesburg
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2024, p. 343-351
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i2a9
Hierdie bespreking handel oor die vereistes om jurisdiksie oor ’n peregrinus te vestig, naamlik arres en beslaglegging, en die ontwikkeling daarvan in die Suid-Afrikaanse regspraak. In sy uitspraak hieroor het die hoogste hof van appèl beslis dat dit onkonstitusioneel is om arres as ’n vereiste vir jurisdiksie te stel en as vervanging daarvoor is die gemenereg ontwikkel. Daar is bepaal dat jurisdiksie oor ’n peregrinus gevestig kan word deur betekening van die dagvaarding op hom of haar in Suid-Afrika en daarby die bestaan van gerieflike en toepaslike faktore wat die hof met die geskil verbind. Regspersone kan natuurlik nie gearresteer word nie en die hof het hom ook nie hieroor uitgespreek nie. Gerieflikheid alleen is dus nie ’n bron van jurisdiksie nie.
In twee beslissings van die mededingingsappèlhof is die gemenereg egter nóg verder ontwikkel en is beslis dat jurisdiksie oor peregrini-banke wat geen verbintenis met Suid-Afrika het nie, wel gevestig word indien hulle deel is van ’n sogenaamd omvattende sameswering met plaaslike en ander banke om die rand-dollar wisselkoers te manipuleer. Hierdie twee beslissings word krities vergelyk met die uitspraak van die tribunaal van die finansiële dienste-sektor wat gehandel het oor twee individue, beide peregrini, wat beboet is terwyl hulle nie in Suid-Afrika gewoon, gedomisilieer óf teenwoordig was nie. Daar word aan die hand gedoen dat laasgenoemde uitspraak korrek is en dat die verdere ontwikkeling van die gemenereg in die twee eerder gemelde uitsprake van die mededingingsappèlhof nie oortuigend is nie.
ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of Stellenbosch
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2024, p. 352-367
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i2a10
Ingevolge reël 9(e) van die Melville-skemareëls was alle deeltitelbewoners verplig om die veiligheidsmaatreëls wat van tyd tot tyd ingestel word na te kom, insluitende operasionele prosedures soos ooreengekom tussen die regspersoon en die sekuriteitsonderneming. Ingevolge hierdie skemareël het die regspersoon ’n sekuriteitsprotokol aangeneem waarvolgens alle diensverskaffers hul aankoms via die interkom aan die wag by die hoofingang van die skema moet aankondig. Die wag moet dan die besteller van die goedere per telefoon inlig dat die bestelling by die hoofingang afgehaal kan word. Indien die bestelling van so ’n aard is dat dit nie redelikerwys by die hoofingang afgehaal kon word nie, is die diensverskaffers slegs toegang tot die deeltitelskema verleen indien hulle vergesel word deur die besteller. Daarom moet die besteller die verskaffer by die hoofingang ontmoet en na sy of haar woonstel en daarna weer terug na die ingang begelei.
Die beregter (adjudicator) bevind dat die feit dat die trustees en die lede van die regspersoon op ’n spesiale algemene vergadering die veiligheidsprotokol goedgekeur het, beteken dat hulle slegs veiligheidsmaatreëls volgens skemareël 9(e) goedgekeur het, en dat dit nie die goedkeuring van ’n gedragsreël behels het nie. Die vergadering waarop die beregter se beslissing berus het was nie belê om ’n spesiale besluit of wysigings van die gedragsreëls te oorweeg nie en die lede wat gepoog het om die protokol goed te keur, het nie vyf en sewentig persent van die lede in getal en waarde verteenwoordig nie.
Op appèl op ’n regsvraag na die hooggeregshof in Johannesburg beweer die appellant dat die veiligheidsprotokol neerkom op ’n gedragsreël wat die goedkeuring van die hoof ombud ingevolge artikel 10(5)(b) van die Wet op die Bestuur van Deeltitelskemas vereis. Die regspersoon het die vereiste goedkeuring omseil deur die protokol ingevolge reël 9(e) deur ’n gewone meerderheid goed te keur as ’n veiligheidsmaatreël op grond van pogings tot inbrake en die teenwoordigheid van talle verskaffers van dienste gedurende die Covid-19 pandemie. Die hof bevind egter dat die veiligheidsprotokol as gedragsreël nie geldig goedgekeur en in werking gestel is nie. Gevolglik word die regspersoon ingevolge artikel 39(3)(c) van die Wet op die Ombuddiens vir Gemeenskapskemas beveel om ’n nuwe skemagedragsreël te registreer en die ongeldige veiligheidsprotokol te verwyder.
Die volgende lesse kan uit hierdie beslissing van die hooggeregshof in Johannesburg geleer word:
(1) Die hof grond sy beslissing op die Stenersen-beslissing van dieselfde hof dat die appèl ’n eng appèl is met betrekking tot ’n regsvraag op die feite-bevinding van die beregter. Na my mening verskil die hof op goeie gronde van die Wes-Kaapse uitspraak in die Shmaryahu-saak waarin beslis is dat die appèl ’n aansoek op hersiening van die beregter se bevel is.
(2) Die hof bevind dat die regsvraag waaroor die hof moes beslis, was dat die beregter die betoog van die appellant verwerp het dat die hof wesenlik besig was met die wysiging van ’n gedragsreël wat deur die ombuddiens goedgekeur moes word.
(3) Die beregter het bevind dat dit juis was om ’n bevel ingevolge artikel 39(4)(b) en 39(4)c)(i) en (ii) uit te reik wat handel oor prosessuele aangeleenthede, soos die vereiste kworum en meerderheidbesluit. Die appellant het egter aangedring op ’n bevel dat die veiligheidsprotokol ongeldig is wat deur die regspersoon ingevoer is. Die hoë hof beslis dan ook tereg dat die regspersoon ingevolge artikel
39(3)(c) beveel word om ’n nuwe skemareël aan te neem om die protokol te verwyder.
(4) Die hof beslis dat hoewel die Melville-skemareëls huisreëls genoem word, die huisreëls slegs gedragsreëls óf bestuursreëls kan wees.
(5) Die hof beslis dat die veiligheidsprotokol inderdaad ’n gedragsreël is omdat die protokol die bewoners verplig om hul afgelewerde goedere by die ingang te gaan afhaal of anders die diensverskaffers na hulle woonstelle en terug na die hoofingang persoonlik te begelei.
(6) Die hof beslis tereg dat die kernprobleem met skemareël 9(e) is dat die reël die regspersoon magtig om met ’n veiligheidsonderneming ooreen te kom dat alle skemabewoners vaste veiligheidmaatreëls moet gehoorsaam. Die uitkoms van hierdie reël (die protokol) is ongeldig omdat dit poog om die bestuur van die skema deur hierdie ooreenkoms met die veiligheidsonderneming te kontroleer in plaas van ’n gedragsreël wat deur die ombuddiens goedgekeur moet word.
(7) Hoewel die hof geldige redes aanvoer waarom die hof nie wou beslis oor die vraag of die protokol onredelik was nie, is dit interessant om te bespiegel of die protokol wél onredelike gevolge vir sommige bewoners ingehou het. In die hoofde van betoog het die appellant aangevoer dat die aflewering by die hoofingang verkeersprobleme op die besige straat voor die skema veroorsaak; dat die afleweringspunt by die hoofingang die bewoners somtyds aan ongure weerstoestande blootstel; dat die afstand na die hoofingang vir sommige bewoners meer as 90 meter was en dat veral die ouer bewoners nie tot die hoofingang kon loop of alleenstaande moeders nie hulle kinders alleen kon laat om hul bestellings daar af te haal nie.
(8) Die hof beslis dat die stappe geneem deur die trustees om die protokol goed te keur, naamlik ’n vergadering wat aan die minimum kworumvereiste voldoen en ’n gewone meerderheidsbesluit, nie voldoende was om ’n gedragsreël goed te keur nie omdat die aanvaarding van ’n gedragsreël ’n spesiale besluit en die goedkeuring deur die ombuddiens vereis.
(9) Wat die koste-bevel betref, beveel die hof dat die regspersoon party-en-party koste moet betaal, maar omdat al die lede proporsioneel volgens hul deelnemingskwotas tot die koste sal moet bydra, word die appellant verskoon van hierdie verpligting.
ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of Johannesburg
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2024, p. 367-374
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i2a11
Met aankoms op die Hosea Kutako Internasionale Lughawe in Windhoek, Namibië verskaf twee senior advokate van die Johannesburg balie vals inligting aan die immigrasiepersoneel van die buurland oor die rede vir hul besoek aan die land. Die eerste appellant het aangedui dat hy die land wil binnekom vir ’n besoek, terwyl die tweede appellant aangedui het dat hy ’n vergadering kom bywoon. Beide se oogmerk was egter om Namibiese kliënte in ’n borgaansoek in die landdroshof te verteenwoordig. Op grond van hul mededelings is besoekerspermitte aan beide uitgereik. Beide appellante is die volgende dag by die landdroshof waar hulle namens kliënte wou verskyn, gearresteer.
Met hul verskyning laat dieselfde Vrydagmiddag in die Windhoek landdroshof, pleit beide appellante skuldig op twee aanklagte van oortreding van artikels 29(5) en 54(e) van die Namibiese Immigration Control Act 7 van 1993. Beide word na behore deur die landdros ondervra ingevolge artikel 112(1)(b) van die Strafproseswet 51 van 1977 en ná skuldigbevinding gevonnis tot betaling van boetes met gevangenisstraf as alternatief.
Die appellante appelleer teen die skuldigbevindings en vonnisse na die Namibiese hoë hof en ná afwysing van die appèl, na die hooggeregshof. Die eerste grond van appèl handel oor die interpretasie van artikel 29(5) van die Immigration Control Act. Die appellante voer aan dat ’n enkele verskyning in ’n borgaansoek nie aangemerk kan word as die bedryf van ’n professie as advokaat soos bedoel in die immigrasiewetgewing nie. As sodanig sou na bewering ’n besoekerspermit voldoende wees en sou ’n werkpermit nie vereis word om die land binne te kom om in slegs ’n enkele saak te verskyn nie. As tweede grond is aangevoer dat beide appellante in besit was van ’n sertifikaat uitgereik deur die Namibiese hoofregter waarin toestemming ingevolge artikel 85(2) van die Legal Practitioners Act 15 van 1995 verleen is vir hul verskyning in die Namibiese hof. Die appellante versoek dat die skuldigbevindings en vonnisse ter syde gestel word en die aangeleentheid na die landdroshof terugverwys word vir ’n de novo verhoor. Die appellante dui aan dat hulle skuldig gepleit het vanweë druk wat uit die omringende omstandighede ontstaan het en veral weens vrees dat hulle oor die naweek in hegtenis aangehou sou word.
Die hoogste hof dui aan dat die artikel 85(2)-sertifikaat nooit aan die landdroshof voorgelê is nie en dat die hof van appèl nie geregtelik kennis kan neem van die bestaan daarvan nie. Die hof verwerp ook die appellante se betoog dat die landdros onreëlmatig, onbillik en onkonstitusioneel teenoor hulle gehandel het.
Uit die uitsprake van die twee howe van appèl blyk dit dat die appellante bewus was van die interpretasie wat die Namibiese immigrasiebeamptes heg aan die betrokke immigrasiewetgewing en dat daar vereis sou word dat die appellante vooraf aansoek moes doen vir werkpermitte. Ten spyte van hierdie besef het die appellante doelbewus wanvoorstellings aan die immigrasiebeamptes gedoen en op sterkte van besoekerspermitte en sertifikate uitgereik deur die hoofregter voortgegaan om hul kliënte te verteenwoordig. Met hul arrestasie op oortreding van die immigrasiewetgewing is die appellante uiteraard as verbode immigrante in hegtenis geneem en aangehou.
Die keuse was in die oë van die twee aangehoudenes om óf die vertolking van die immigrasiewetgewing in die hof te laat toets by wyse van ’n verhoor óf om skuldig te pleit en die aangeleentheid sodoende spoedig af te handel. Aangesien daar uiteraard geen waarborg kon wees vir die tydperk van aanhouding in hegtenis vir die duur van ’n verhoor nie, het die appellante besluit om die laaste uitweg te volg en die aangeleentheid daarna op appèl te probeer beredder. Hierdie benoude spronge het egter geen byval gevind in enige van die appèlhowe nie en die appèlle is tereg van die hand gewys.
ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of the Witwatersrand
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2024, p. 374-386
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i2a12
Ten einde ’n rente uitgawe wat voortspruit uit ’n skuldinstrument te kan aftrek, moet ’n belastingbetaler aan beide die vereistes van “in beoefening van ’n bedryf” en “die voortbrenging van inkomste” voldoen. Die beoefening van ’n bedryf-vereiste behels dat die belastingbetaler moet aantoon dat hulle ’n positiewe stap geneem het, nie bloot ’n passiewe rol vertolk nie. Ten einde aan die voortbrenging van inkomste-vereiste te voldoen, moet die belastingbetaler aantoon dat die uitgawe nou verwant is aan die voortbrenging van inkomste soveel so dat dit as deel daarvan geag kan word. Alhoewel die algemene aftrekkingsformule vereis dat die belastingbetaler ’n bedryf moet uitoefen en die uitgawe vir doeleindes daarvan aangegaan moes wees, vereis die spesiale reëls betreffende die aangaan en toevalling van rente, sowel as die insluiting en aftrekbaarheid van rente, soos vervat in artikel 24J van die Inkomstebelastingwet 58 van 1962, nie so ’n skakel nie.
Die belastingbetaler in Unitrans Holdings Ltd v CSARS ((A3094/2022) 2024 ZAGPJHC 3 (9 Jan 2024)) het probeer om meer as wat nodig was aan te toon om ’n aftrekking te eis, naamlik dat dit ’n bedryf as ’n geldskieter beoefen het, terwyl dit voldoende sou wees om aan te dui dat dit ’n bedryf, enige bedryf, beoefen het. Hierdeur het die belastingbetaler ’n risiko geloop om die geskil op die vraag van die beoefening van ’n bedryf te verloor, maar het eintlik die saak verloor omdat daar nie bewys is dat die rente-uitgawes aangegaan was in die voortbrenging van inkomste nie. Alhoewel die bedoeling om ’n wins te maak nie ’n vereiste vir die beoefening van ’n bedryf is nie, ontken die gebrek daaraan die doel van die voortbrenging van inkomste. ’n Direkte skakel tussen die uitgawe en die voortbrenging van inkomste word steeds vereis. Indien daardie skakel nie bestaan nie, of gebreek is, is die uitgawe nie aftrekbaar nie. Dit is ook die geval waar die uitgawe, soos in casu, bedoel is om belastingvrye inkomste voort te bring.
Die Suid Afrikaanse Inkomste Diens se voorneme om die praktyk te staak om rente-aftrekkings toe te laat op geleende geld wat teen ’n hoër of laer rentekoers herleen word, beklemtoon die belang van artikel 24J van die wet en die nakoming van die reëls daarvan.
ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of Cambridge
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2024, p. 386-396
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i2a13
Die onpartydige beslegting van geskille deur die regbank is ’n grondliggende kenmerk van ’n legitieme en beskaafde regsisteem. Hierdie beginsel is onheuglik tot die Suid-Afrikaanse reg en ontspruit uit die Romeins-Hollandse stelreël nemo iudex in sua causa potest (niemand is geskik om as ’n regter in hul eie saak op te tree nie). Sedert 1996 word regterlike onpartydigheid deur die grondwet onderskryf wat, tesame met die gemenereg en ’n ryk regspraak, regterlike onpartydigheid reël.
Dit is oor die algemeen onbetwis dat misdadigheid en korrupsie deesdae in Suid-Afrika gedy. Voorsittende beamptes word, uit hoofde van hul amp, waarskynlik nog meer blootgestel aan dié realiteit as die deursnee-Suid-Afrikaner. Hierdie blyk duidelik vanuit ’n onlangse uitspraak in die Gauteng afdeling van die hooggeregshof te Pretoria, waar hierdie ongelukkige toedrag van sake gekritiseer word in ’n meestal obiter dicta relaas, wat nouliks verband hou met die aangeleentheid onder besleg.
Dié aantekening neem die uitspraak in die Mogoai-saak krities in oënskou en voer aan dat die opperheerskappy van die reg as kernbeginsel – asook die onafhanklike funksionering van die Suid-Afrikaanse howe as deel van die trias politica – vereis dat hofuitsprake onpartydig, behoorlik deurdag en gepas moet wees tot die dekorum van (formele) regsverrigtinge. Ten eerste analiseer die aantekening die uitspraak van waarnemende regter Ngalwana om vas te stel wat die regsvraag is waaroor besleg moes word, asook om uit te lig waar die grense van ’n behoorlike, onpartydige uitspraak oortree word. Daarna kontekstualiseer die aantekening die normatiewe regsbeginsels binne die regsprofessie ten einde hofuitsprake te kategoriseer as ’n besondere genre van (formele) skryfwerk. Laastens, word die uitspraak in die Mogoai-saak gejukstaponeer teen die uitgelegde normatiewe bepalings en word aan die hand gedoen dat voorsittende beamptes selfbeheersing aan die dag moet lê en berekend moet wees by die skryf van hofuitsprake (en hofverrigtinge oor die algemeen). Dit verseker dat die integriteit en waardigheid van die regbank bewaar, en die opperheerskappy van die reg gehandhaaf word.
Hierdie aantekening bespreek uitsluitlik die wyse waarop die hof sy uitspraak uitdruk in die Mogoai-saak. Die meriete van die onderskeie partye se sake, en die beslissing aan die hand daarvan, word nie bespreek nie. Hierdie aantekening voer aan dat die waarnemende regter die grense van sy amp oortree en as’t ware ’n partydige toespraak (eerder as ’n uitspraak) gelewer het. Die gevolg van die irrelevant-polemiese uitspraak is ’n verwarrende en swak beredeneerde ratio wat nie in belang van geregtigheid is nie.
ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of the Witwatersrand
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2024, p. 397-399
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i2a14
None
ISSN: 1996-2193
Affiliations:LLB (Lagos) LLM (L.S.E) PhD (Nottingham), Professor, Department of Public Law, University of Stellenbosch
Source: Stellenbosch Law Review, Volume 34 Issue 3, 2023, p. 361 – 386
https://doi.org/10.47348/SLR/2023/i3a1
Women-owned businesses (“WOBs”) obtain less than 6% of public procurement contracts, despite accounting for close to 30% of registered businesses in South Africa. This contribution examines the reasons for the limited participation of WOBs in the public procurement system and finds that there are policy, legal, institutional and cultural barriers to the participation of WOBs in public procurement in South Africa. Policy barriers arise out of the misalignment between economic, gender and procurement policies and legal barriers arise from the previous limited and currently uncertain approach to preferential procurement legislation. However, the contribution finds that institutional, cultural and structural barriers pose even more of a risk to women’s participation in public procurement in South Africa. These institutional barriers include a reticence to prioritise WOBs by public agencies in the absence of an explicit mandate to do so, the reluctance to favour new market entrants to avoid contract failures and a culturally biased approach to WOBs by public agencies. Other barriers include the gendered impact of procurement corruption; the gendered impact of Covid-19, which terminated public contracts in sectors serviced by WOBs; and the complexity and opacity of the procurement process. The contribution finds that the historical lack of attention to women’s participation in procurement, and the lack of disaggregated data on preferential and gendered contracts, have made it difficult to understand the extent of women’s participation and the nature of required legal and policy interventions. This contribution assesses the barriers to the participation of WOBs in public procurement and makes recommendations aimed at addressing some of these barriers.
ISSN: 1996-2193
Affiliations: LLB LLM LLD, Senior Lecturer, Department of Public Law, University of the Free State; B Iuris LLB LLM PhD, Lecturer, Department of Public Law, University of the Free State
Source: Stellenbosch Law Review, Volume 34 Issue 3, 2023, p. 387 – 405
https://doi.org/10.47348/SLR/2023/i3a2
Medico-legal claims in the South African health sector have noticeably increased since approximately 2007. This is significant as money spent from the public health budget on these claims is money which ought to have been spent on other healthcare priorities. As such, it becomes vital to understand why these claims have shown such drastic increases and what could be done to stem the rising tide.
This article addresses two main themes: first, it explains the various causes for increased claims related to the medical field and broader possible solutions to this problem; secondly, mediation is proffered as a viable means of negating the negative impact of these claims on the health sector and budget.
The conventional method of resolving medico-legal disputes is through adversarial court litigation. Litigation is expensive, time-consuming, complex and emotionally taxing, and the eventual outcome often fails to satisfy the needs of the litigants. Conventional civil dispute resolution exhibits little appreciation for, or consideration of, alternative and better-suited dispute resolution techniques and mechanisms. In this article we argue that mediation offers a viable alternative to resolve medico-legal issues. In essence, mediation is third-party (mediator) facilitated dispute resolution through negotiation. The process is less expensive, less time-consuming, uncomplicated, and party-oriented. In addition, it has the potential to enhance access to justice. However, to achieve this will require a change in legal culture.
ISSN: 1996-2193
Affiliations: LLB LLM PhD AIPSA Diploma in Insolvency Law, Professor, School of Law, University of the Witwatersrand; B Proc LLM, Senior Lecturer, School of Law, University of the Witwatersrand
Source: Stellenbosch Law Review, Volume 34 Issue 3, 2023, p. 406 – 428
https://doi.org/10.47348/SLR/2023/i3a3
The Criminal Procedure Act 51 of 1977 provides for the automatic review of certain cases decided in the magistrates’ courts. This is a mechanism aimed at ensuring that justice is properly administered by subjecting decisions of some magistrates, mainly determined on the basis of their experience and the length of the sentence imposed, to review by judges of the High Court. This system, however, has been systematically hamstrung, primarily due to the inordinate delays that take place between the imposition of the sentence and the delivery of the review judgment. In some cases, by the time the review judgment is delivered, the accused has already completed the sentence.
The discussion in this article focuses on the automatic review process. It starts by contextualising the automatic review system; then deals with its practical application through the lens of a few selected cases; and — in conclusion — makes some recommendations aimed at strengthening the system. The recommendations are interrelated. The main one is that the period of a week for the record to be submitted for review is unrealistic — as is evident from the cases discussed — and should therefore be increased. Conscious that this may delay the process to the disadvantage of the accused, it is also recommended that those accused whose cases are subjected to the automatic review process should be granted bail as a default position. The last recommendation may seem cosmetic, but it is important. Communication between the magistrates’ courts and the High Court seems to be at the centre of the problem and, for this reason, the use of technology is recommended.