Abstract

Multinasionale maatskappye bedryf dikwels besigheid in meer as een staat op ’n wyse wat wins vergroot en koste, insluitend belastingkoste, verminder. Vir ’n maatskappy om in ’n spesifieke staat belasbaar te wees word ’n nexus of band met die spesifieke land vereis. Suid-Afrika belas tradisioneel inwoners op hul wêreldwye inkomste terwyl nie-inwoners op ’n bron-basis belas word. Suid-Afrikaanse inwoners kan hierdie belastingbasis vermy deur buitelandse maatskappye op te rig wat nie aan een van die tradisionele nexus-vereistes voldoen nie.
Om belastingvermyding deur multinasionale maatskappye te voorkom het verskeie state “beheerde buitelandse maatskappy”-reëls gepromulgeer. Hierdie reëls skryf gewoonlik die buitelandse inkomste van die buitelandse maatskappy toe aan sy eienaars of beheerders in die staat waar laasgenoemde vir belastingdoeleindes as ’n inwoner geklassifiseer is. ’n Uitsondering op hierdie reëls vind toepassing indien die buitelandse maatskappy aktiewe inkomste verdien deur die bedryf van ’n buitelandse sake-instelling wat aan spesifieke vereistes voldoen.
Suid Afrikaanse howe het onlangs die toepassing van hierdie uitsondering in ’n trilogie uitsprake geïnterpreteer. Die klem van die howe se analise was op die korrekte betekenis en toepassing van die feitevraag oor wat die primêre besigheid van die buitelandse maatskappy behels. Alhoewel die uitkoms ooreenstem met die benadering in sommige ander state, is dit op ’n ander grondslag bereik. Na analise van die reëls wat ter sprake was in die Coronation-trilogie, uiteensetting van opinies deur kundiges in die veld en ’n kort vergelyking van die howe se benadering tot soortgelyke vrae in Europa, beveel die outeur aan dat die toepassing van die beheerde maatskappyreëls moontlik beperk kan word tot kunsmatige skemas of besighede wat belastingvermyding beoog. Hierdie voorgestelde wysiging is egter ’n beleidsvraag en die opsies vir hervorming van die reëls in hierdie konteks word kortliks uiteengesit.