The test for leave to appeal under section 17(1)(a)(i) of the Superior Courts Act 10 of 2013

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

The test for leave to appeal under section 17(1)(a)(i) of the Superior Courts Act 10 of 2013

Authors: D Van Loggerenberg and S Vivian

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Pretoria Society of Advocates
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 349-358
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a8

Abstract

In die saak onder bespreking het die hof uit eie beweging ’n opinie uitgespreek rakende die korrekte toets vir die gunstige oorweging van ’n aansoek om verlof tot appèl teen die bevel van ’n hof van eerste instansie ingevolge artikel 17(1)(a)(i) van die Wet op Hoër Howe 10 van 2013 onder omstandighede waar daar geen geskil met betrekking tot dié toets voor die hof was nie en die partye nie deur die hof versoek was om volledige regsargument oor die toets aan die hof voor te lê nie.
Daar word aangetoon dat die toets vir ’n suksesvolle aansoek om verlof om te appelleer teen die bevel van ’n hof van eerste instansie statutêr gereël word in artikel 17(1)(a)(i) van Wet 10 van 2013. Dit is ’n strenger toets as dié wat voorheen deur die howe ontwikkel en toegepas is vir die doel. In hierdie opsig is die uitspraak verkeerd en het die waarnemende regter wat dit gelewer het, onder andere, uit die oog verloor dat:
(a) ingevolge die gemenereg daar ’n outomatiese reg van appèl was;
(b) wat betref die outomatiese reg van appèl ingevolge die gemenereg teen bevele van howe van eerste instansie is die posisie statutêr verander met die wysiging van die voormalige Wet op die Hooggeregshof 59 van 1959 met ingang 1 April 1983 deurdat vanaf daardie datum die outomatiese reg van appèl afgeskaf is en vervang is met ’n bedeling waar verlof tot appèl verkry moes word;
(c) die toets vir verlof tot appèl teen ’n bevel van ’n hof van eerste instansie soos neergelê deur die howe in die tydperk sedert 1 April 1983 tot en met die inwerkingtreding van die Wet op Hoër Howe 10 van 2013 op 23 Augustus 2013, behels het dat die hof van mening moes wees dat die appèl ’n redelike vooruitsig van sukses mag hê;
(d) in die lig van die feit dat die inwerkingstelling van ’n bedeling waar howe van appèl se werkslas verminder moes word deur in alle gevalle voorsiening te maak vir aansoeke om verlof tot appèl, het die wetgewer deur middel van die toets neergelê in artikel 17(1)(a)(i) bedoel om statutêr ’n strenger toets neer te lê, te wete dat ’n hof verlof tot appèl slegs mag toestaan indien die hof van mening is dat die appèl ’n redelike vooruitsig van sukses het.
In hierdie bespreking word aangetoon dat die uitspraak teenstrydig is met die strenger toets in artikel 17(1)(a)(i) soos neergelê deur die hoogste hof van appèl, verskeie uitsprake van volledige howe, verskeie volbanke en ’n groot hoeveelheid enkel regters van die hooggeregshof. Die uitspraak is gevolglik verkeerd. Boonop is dit slegs ’n obiter dictum.

Bureaucratic and judicial interpretation of pollution command-and-control mechanisms: was Calderys South Africa (Pty) Ltd v Member of Executive Council Gauteng Department of Agriculture and Rural Development ((21/58720) 2024 ZAGPJHC 53 (23 January 2024)) a missed opportunity?

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

Bureaucratic and judicial interpretation of pollution command-and-control mechanisms: was Calderys South Africa (Pty) Ltd v Member of Executive Council Gauteng Department of Agriculture and Rural Development ((21/58720) 2024 ZAGPJHC 53 (23 January 2024)) a missed opportunity?

Author: J Hall

ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of Johannesburg
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 358-368
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a9

Abstract

Die gebruik van bevel-en-beheermeganismes in die vorm van ’n lys van aktiwiteite wat die omgewing beïnvloed en waarvoor ’n lisensie vereis word, is ’n algemene kenmerk in Suid-Afrikaanse omgewingswetgewing. Dit is van nature hulpbronintensief vanuit sowel die reguleerder as die gereguleerde se perspektief, wat beteken dat die gebruik daarvan gereserveer moet word vir beduidende bronne van besoedeling wat individuele toesig vereis. Die opstel en interpretasie van hierdie aktiwiteite op ’n manier wat verseker dat beoogde besoedelende aktiwiteite nie die regulatoriese net ontsnap nie en onbedoelde aktiwiteite nie binne hul bestek val nie, is uitdagend. Calderys South Africa (Pty) Ltd v Member of Executive Council Gauteng Department of Agriculture and Rural Development het ’n geleentheid gebied vir die hof om leiding aan amptenare te gee oor interpretatiewe benaderings wat uitvoering gee aan die omgewingsdoelwitte van die wetgewer wanneer die toepassing van gelyste aktiwiteite ingevolge die Wet op Nasionale Omgewingsbestuur: Luggehalte 39 van 2004 oorweeg word.
Nuwe benaderings tot interpretasie van wetgewing is ingelui deur die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996. Dit vereis ’n verskuiwing weg van letterlike interpretasie na doelgerigte benaderings wat die handves van regte bevorder. Ten spyte hiervan, waarsku verskeie uitsprake dat die werklike teks wat in wetgewing gebruik word, nie geïgnoreer kan word deur ’n doelgerigte benadering te volg nie. In die Calderys-saak begin die uitspraak deur die grondslag te lê vir die beslissing van die geskil op grond van ’n einddoelgerigte benadering. Dit maak dan gebruik van die leiding verskaf deur die hof in Natal Joint Municipal Pension Fund v Endumeni Municipality (2012 4 SA 593 (HHA) par 18) vir die aanvaarding van ’n benadering tot uitleg van voorskrifte wat sinvol is en met gangbare besigheidsnorme verband hou. Sodoende word egter daarop gelet dat daar ook aandag gegee moet word aan die sorg wat in daardie saak uitgespreek is dat daar nie tot ’n sinvolle interpretasie gekom kan word sonder inagneming van die teks wat in die betrokke wetgewing of voorskrif gebruik word nie. In die geval van die Calderys-saak sluit dit in om die bewoording uiteengesit in die kennisgewing wat die gelyste aktiwiteite bevat sowel as die bemagtigende bepaling vervat in artikel 21 van die wet te oorweeg.
Die bespreking dui daarop dat in die afwesigheid van duidelike belyning van tekstuele analise met wetgewende (en grondwetlike) oogmerke die saak ’n verpaste geleentheid was om amptenare weg te stuur van ’n buitensporig letterlike uitleg van gelyste aktiwiteite na een waarin doel en teks geïntegreer is.

Die fidusiêre plig in Suid-Afrika: ’n vierkantige pen in ’n ronde gat?

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

Die fidusiêre plig in Suid-Afrika: ’n vierkantige pen in ’n ronde gat?

Author: E Nel

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Nelson Mandela University
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 368-377
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a10

Abstract

The fiduciary-duty concept and its practical application by South African courts, with the Dlhomo case as an example, is subjected to scrutiny. In general, it is submitted that the fiduciary duty is the result of a particular relationship which is of a fiduciary nature, subject to certain primary common-law principles. In the case of the trustee, the relationship is framed in the context of a stipulatio alteri. Although the fiduciary relationship may have contractual characteristics, it also supports the communal interests of the parties involved. It is submitted that presiding officers often do not make an effort to consider the legal nature and origin of the fiduciary concept or critically evaluate the underlying relationship. In some instances, due to a results-driven focus, the facts are overly emphasized and the legal basis neglected, preventing the proper development of fiduciary law. It is submitted that the correct application of a clearly defined fiduciary legal theory will ultimately lead to better results.
In the Dlhomo case, no proper differentiation is made between the two different roles of the defendant, namely as trustee and as chief executive officer. The function of a person in a fiduciary role per se versus his or her duties in a purely managerial position were not considered by the court. The facts of this case emphasize the need to differentiate between the fiduciary function and other trust roles an individual may be engaged in at the same time. In each matter, the circumstances should be properly investigated to determine whether one or more fiduciary relationships did indeed exist. The respondents’ fiduciary duty in her position as trustee was indisputable, while the legal nature and extent of her position as chief executive officer was less obvious. It is unclear whether as manager her duty to act in good faith was the same as, or similar to, the fiduciary duty associated with trusteeship.
It is submitted that this question can be answered satisfactorily only if the requirements for the establishment of a fiduciary duty have been determined. The failure of courts properly to analyse fiduciary relationships and their resulting duties is inhibiting the establishment of objective fiduciary-law principles.

A reflective assessment of “the contract of employment in the time of the coronavirus”

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

A reflective assessment of “the contract of employment in the time of the coronavirus”

Authors: M Van Eck and MJ Van Staden

ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of Johannesburg; University of the Witwatersrand
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 377-390
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a11

Abstract

Tydens die hoogtepunt van die Covid-19-pandemie het die skrywers in Van Eck en Van Staden “The contract of employment in the time of the coronavirus” (2020 TSAR 807) die regsuitdagings en -implikasies van verskeie elemente van indiensneming oorweeg met spesifieke fokus op dienskontrakte. Die fokus was op die beoordeling van tradisionele kontrak- en arbeidsregbeginsels in die konteks van dié wêreldkrisis, wat tot die geldigheid van die beëindiging van dienskontrakte sowel as opskorting of vermindering van werknemervergoeding aanleiding gegee het. Dit het werkgewers genoop om die afdwinging van hul kontraktuele verpligtinge in ’n arbeidsregtelike konteks te herevalueer. ’n Onlangse saak, Solidarity v Sahara African Aviation Operations (Pty) Ltd (2024 45 ILJ 1084 (LC)), dien as verwysingspunt na hierdie bespreking om die skrywers se posisie te beoordeel teen die hof se benadering tot die toepassing van kontrak- en arbeidsregverpligtinge in die nagevolg van die pandemie. Die bespreking fokus op die toepassing van die leerstuk van oorheersende onmoontlikheid, die reg tot eensydige wysigings in dienskontrakte sowel as die arbeidsregbeginsels in die konteks van die tydelike werkgewer-werknemer-verligtingskema wat deur die Suid-Afrikaanse regering geïmplementeer is. Die Solidarity-saak stel bykomende kompleksiteit rondom elektroniese kommunikasie in die wysiging van diensooreenkomste daar, wat ons ook beoordeel. Deur dit te doen, kom vyf sleutelpunte na vore: (i) die hof se toepassing van oorheersende onmoontlikheid strook met ons vorige voorspellings; (ii) die behandeling van mondelinge kontrakwysigings laat vrae ontstaan oor die doeltreffendheid van sekere bepalings in dienskontrakte; (iii) die benadering tot eensydige wysigings van dienskontrakte in die Solidarity-saak (soos dit betrekking het op salarisverminderings) is ’n pragmatiese benadering; (iv) die hof se bespreking van die tydelike werknemerverligtingskema beklemtoon die belangrikheid van maatskaplike sekerheidsmaatreëls ter aanvulling van arbeidswetgewing tydens krisistye en (v) die beperkings van die skema, veral die fokus op formele diensverhoudings, ontbloot leemtes in sosiale beskermingsdekking vir werkers in die informele sektor en diensreëlings. Die Solidarity-saak dien as ’n voorbeeld van hoe arbeidsreg en kontraktuele beginsels geïnterpreteer en toegepas kan word in toekomstige en soortgelyke krisisse. Dit demonstreer die howe se bereidwilligheid om ’n buigsame benadering tot gevestigde regsbeginsels te volg wanneer hulle met buitengewone omstandighede gekonfronteer word.

Historical mine dumps: melius est petere fontes quam sectari rivulos!

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

Historical mine dumps: melius est petere fontes quam sectari rivulos!

Author: PJ Badenhorst

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Deakin University
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 391-400
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a12

Abstract

In Promispace CC v DRD Gold Limited and the City of Johannesburg is beslis dat, by oordrag van eiendomsreg van grond tydens registrasie in die akteskantoor, eiendomsreg verkry word nie alleen van die grond nie maar ook alles wat op die grond aangetref word, hetsy roerend of onroerend. Die stelling is klaarblyklik onjuis. Vir eiendomsoordrag van roerende sake word lewering (traditio) geverg. By eiendomsoordrag van mynhope, wat voor die inwerkingtreding van die Mineral and Petroleum Resources Development Act 28 van 2002 (“Act 28 of 2002”) of te wel die Wet op die Ontwikkeling van Minerale en Petroleumbronne 28 van 2002 (“historiese mynhope”) tot stand gebring is, geld die gemenereg. Dit is belangrik om bewus te wees dat die sakeregtelike beginsels van die gemenereg ten aansien van sodanige mynhope van toepassing is.
Die sakeregtelike beginsels ingevolge die gemenereg behels: eiendomsreg ten opsigte van minerale word aanvanklik verkry deur die persoon wat geregtig is om vir minerale te prospekteer en/of te myn. Sodanige reghebbende verkry ook eiendomsreg ten opsigte van onontginde minerale, sand, klippe en grond, waaruit die (roerende) mynhoop bestaan.
Eiendomsoordrag of eiendomsverkryging van ’n (roerende) mynhoop kan in die volgende gevalle plaasvind: Eerstens tydens eiendomsoordrag van die roerende mynhoop aan ’n koper deur byvoorbeeld lewering met die lang hand (traditio longa manu). Vir hierdie vorm van lewering moet aan die volgende vereistes voldoen word: (i) die partye moet die bedoeling hê om van hierdie vorm van lewering gebruik te maak; (ii) die saak moet duidelik deur die oordraer aan die oordragnemer in die teenwoordigheid van die saak uitgewys word; (iiii) die oordragnemer moet na sodanige uitwysing in staat wees om fisiese beheer oor die saak uit te oefen met die bedoeling om die eienaar van die saak te wees en (iv) die saak moet duidelik geïdentifiseer word.
Tweedens, eiendomsoordrag geskied ook tydens toe-eiening (occupatio) van die roerende mynhoop deur ’n vreemde persoon, indien die eienaar afstand gedoen het van sy/haar eiendomsreg ten opsigte van die mynhoop. Die vereiste vir toe-eiening is die volgende: (i) die saak moet ’n liggaamlike saak wees wat heerloos is en dus aan niemand behoort nie (’n res nullius), maar wel vir eiendomsreg vatbaar wees; (ii) die besitnemer moet die bedoeling hê om eienaar van die saak te wees en (iii) daar moet ’n fisiese besitname van die saak plaasvind.
Indien ’n verbinding of natrekking (accessio) van die mynhoop met die grond plaasgevind het, verloor die mynhoop sy selfstandigheid as saak en kan dit nie langer die objek van ’n saaklike reg wees nie en kan daar ook nie langer sprake wees van ’n afsonderlike eiendomsverkryging ten aansien van die mynhoop as voormalige saak nie.
By die bepaling of ’n roerende saak deel uitmaak van die grond waarop dit as afval opgehoop is, moet die volgende faktore in ag geneem word: (i) die aard en doel van die roerende saak; (ii) die wyse en graad van aanhegting van die roerende saak met die grond en (iii) die bedoeling van die eienaar van die roerende saak met betrekking tot die aanhegting van sy saak met die grond. Vanweë die unieke aard van mynhope word aangetoon dat die toepassing van die gemelde drie faktore nie altyd paslik of doenlik is nie. Slegs indien die verbinding van die (roerende) mynhoop met die grond plaasgevind het, kan eiendomsoorgang van die grond waarop die mynhoop geleë is deur registrasie in die akteskantoor geskied (mits natuurlik aan die ander vereistes vir eiendomsoordrag voldoen is). Daar word aan die hand gedoen dat die hof in die Promispace-saak nie die verskillende moontlikhede en die toepaslike sakeregtelike beginsels ingevolge die gemenereg behoorlik in ag geneem het nie.

Prescription of legal professional negligence claims: trailblazing or leading up the garden path of The Prescription Act?

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

Prescription of legal professional negligence claims: trailblazing or leading up the garden path of The Prescription Act?

Author: Y Joubert

ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of the Witwatersrand
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 401-411
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a13

Abstract

In Le Roux v Coetzee moes die konstitusionele hof beslis of ’n eis gegrond op ’n regspraktisyn se professionele nalatigheid verjaar het ingevolge artikel 12(3) van die Verjaringswet 68 van 1969, al dan nie. Die appellante het ’n prokureur, die tweede respondent, genader om ’n opsie om grond te koop namens hulle uit te oefen. Die mandaat het hy nie nagekom nie omrede hy versuim het om te voldoen aan artikel 2(1) van die Wet op Vervreemding van Grond 68 van 1981 (as agent, moes hy skriftelike magtiging van die appellante ontvang het om die opsie namens hulle uit te oefen en dít is nie gedoen nie). Tweede respondent se terugvoer aan die appellante was dat hy wel gepoog het om die opsie te bewerkstellig, maar hy is meegedeel dat die plaas ter sprake reeds aan iemand anders verkoop is.
Die appellante het ’n aksie in die hooggeregshof ingestel teen die eksekuteur van die boedel en die nuwe eienaar van die plaas vir restitusie en skadevergoeding gebaseer op vermeende kontrakbreuk. Die eis was onsuksesvol omdat nie voldoen is aan artikel 2(1) van Wet 68 van 1981 nie. Ter sprake is die feit dat die appellante vir die eerste keer tydens hierdie verhoorverrigtinge kennis gekry het van die tweede respondent se nienakoming van daardie tersake artikel van Wet 68 van 1981. Hierdie nuwe kennis het gelei tot die instelling van ’n afsonderlike eis in die hooggeregshof, die keer teen die tweede respondent, gebaseer op sy nienakoming van die mandaat en sy nalatigheid. Die respondente (die regspraktyk én die betrokke prokureur) het ’n spesiale pleit van verjaring geliasseer. Die hof het dié pleit afgewys en het die vordering in die mandant as appellante se guns beslis.
Teen die beslissing van die hof van eerste instansie het die respondente geappelleer na die hoogste hof van appèl. Hierdie hof het beslis dat die lasgewer se eis uitgewis is deur verjaring. Die hof beslis dat die opdraggewer reeds in 2003 oor alle materiële feite beskik het om ’n eis van professionele nalatigheid te kon instel teen die lakse prokureur maar dat hulle dit nie binne die bestek van die voorgeskrewe drie jare gedoen het nie. Dit was die onvergenoegde mandator se beurt om daarteen te appelleer en hulle het hul tot die konstitusionele hof gewend. Die resultaat was drie beslissings met dieselfde uitkoms, naamlik dat die appellante wél kans gegun word om die hoogste hof van appèl se beslissing op appèl te neem. Die redenasie van die onderskeie beslissings is egter verskillend.
Volgens die meerderheidsbeslissing was dit nodig om ’n eksepsie te skep ten einde die appellante te begunstig. Die algemene reël aangaande artikel 12(3) van die Verjaringswet is dat hierdie artikel die kennis van feite as bepalende element veronderstel om die aanvang van die verjaringstermyn te bepaal en dat kennis van regsafleidings na aanleiding van die tersake feite geen uitwerking het op die aanvang van die verjaringstermyn nie. Die meerderheidsbeslissing verwys na verskeie beslissings wat hierdie algemene reël toepas as gevestigde reg. Volgens die meerderheidsbeslissing is dit moontlik dat hierdie reël egter tot onregverdige beslissings kan lei, veral as ’n regspraktisyn se advies ter sprake is, aangesien ’n kliënt wat ongeskoold is in die reg, nie in staat is om die vermeende regsadvies se juistheid te toets nie. Volgens die meerderheidsbeslissing is die evaluering van regsadvies ’n regsafleiding. Die hof stel dus ’n beperkte eksepsie daar, wat slegs van toepassing is eerstens, op ’n eis gebaseer op die nalatigheid van ’n regspraktisyn en tweedens, as ’n regsafleiding deel vorm van die minimum feite wat ’n party benodig vir ’n suksesvolle aksie. Die eksepsie is dat die omskrywing van “feite” in sulke gevalle gesien moet word om die regsafleiding in te sluit.
Die tweede beslissing (die van regter Van Zyl) stem nie saam met die skepping van ’n spesiale eksepsie nie, aangesien dit nie in die belang van regsekerheid is om na willekeur uitsonderings van gevestigde reëls te maak nie. Volgens die beslissing van regter Van Zyl is die korrekte toepassing van die algemene reël voldoende om die remedie wat deur die appellante versoek word, daar te stel. Die stelling is dat die appellante eers in November 2007 verneem het van die nienakoming van artikel 2(1), en dat dít wel kennis van ’n “feit” daarstel. Hierdie “feit” is ingevolge artikel 12(3) nodig om die verjaringstermyn ten aansien van ’n vordering teen die onagsame mandataris te laat begin loop.
In hierdie bespreking word om die volgende redes tot die gevolgtrekking geraak dat die beslissing van regter Van Zyl meer verkieslik is as dié van die meerderheid: die gedrag van die appellante toon dat hulle eers in November 2003 kennis geneem het van die nienakoming van artikel 2(1) van Wet 68 van 1981. Voor hierdie datum het hulle aanvaar dat die aanvaardingsmandaat van hulle vir die volvoering van die opsie soos deur hul gegee aan die mandataris in orde was, maar dat die uitwerking daarvan gefnuik is deur die voorafgaande verkoop van die plaas in weerwil van die opsie. Om dié rede was die aanvanklike vordering deur hulle ingestel teen die eksekuteur van die boedel van die opsieverlener en die nuwe eienaar van die plaas. Met kennisname van die nuwe feit van nienakoming van artikel 2(1), het hulle eers besef dat hulle vordering nie teen die vermeende teenpartye lê nie, maar teen die prokureur as mandataris. Hulle remedie is gevolglik ’n eis om skadevergoeding as gevolg van professionele nalatigheid en nienakoming van die mandaat. Die kennisname van die nienakoming van artikel 2(1) is kennis van ’n feit wat hulle nie voorheen gehad het nie, asook ’n feit wat noodsaaklik is vir ’n eis gebaseer op professionele nalatigheid en daarin lê die verskil tussen hierdie saak en ander regspraak waarna in die meerderheidsbeslissing verwys word.

Deeltitels en sommige van die gevolge van die wegval van die reghebbende eienaar

by | Apr 13, 2025 | TSAR, TSAR 2025 I2

REGSPRAAK

Deeltitels en sommige van die gevolge van die wegval van die reghebbende eienaar

Authors: JC Sonnekus en EC Schlemmer

ISSN: 1996-2207
Affiliations: University of the Witwatersrand
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 2, 2025, p. 411-432
https://doi.org/10.47348/TSAR/2025/i2a14

Abstract

A unit in a registered sectional titles scheme is classified as an independent thing that can be the object of real rights. The legislature regulates in detail the legal principles applicable when eg a flat in an existing apartment building becomes a “unit” or “section” when the building is subsequently registered as a sectional title scheme. However, no provision is made for a reversal of the legal position relating to a single unit apart from the rest of the units in a building, when the building is no longer to be considered as a sectional title scheme and the unit reverts back to its original status of a flat forming part of the erf on which the apartment building had been constructed. The legislature merely provided for the regulation of all interests involved should the scheme be terminated after eg the demolition or destruction of the building encompassing the scheme.
The status of a thing as potential independent object of a real right does not depend on the existence of a legal subject as holder of the real right with the particular thing as object. This is evidenced in Roman-Dutch law and most Continental European legal systems sharing the same Roman law principles by the acknowledgment of the category of things as res derelicta. In the absence of a legal subject having acquired a real right over the thing after meeting all the requirements for the acquisition of a real right, no real right exists regarding such thing, however, the status of the abandoned thing as res derelicta is unaffected. Res derelicta belongs to the category of res nullius and any legal subject can, by meeting the requirements of eg occupatio acquire an original “new” real right of ownership over that object. South African law never received any of the feudal norms that were founded on the regalia of the Middle Ages governing feudal law, as part of Roman-Dutch common law. Consequently, the state does not have an automatic entitlement to all res derelictae under the term bona vacantia.
These inherent principles of South African property law also apply to juristic persons as holders of real rights because the principles of property law are not replaced by a secondary set of property law principles merely because the subject of a subjective right is a juristic and not a natural person.
In the Harbour Terrace Body Corporate case a company SD, the registered holder of the real rights of ownership and all the encompassing entitlements of unit 57 in a sectional title scheme, was deregistered in 2007. It consequently lost its legal personality and independent existence as a juristic person. Irrespective of this, the deregistered company remained reflected as the owner of the unit in the deeds register. Some of the different aspects involved in this scenario are discussed against the background of the submitted fact that it is unjustified to assume that South African law must be the same as English law and consequently to presume that the state acquired the property rights of the deregistered company ex lege as bona vacantia to the exclusion of the shareholders who are entitled to an aliquot share in the distribution of the surplus assets of the erstwhile company. Had the state indeed acquired the real rights in 2007, it should also be liable for payment of all the levies due since.