Abstract

In die uitspraak het die konstitusionele hof geworstel met die interpretasie van artikels 189A(13) en 189A(18) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995 in die konteks van grootskaalse afleggings vir operasionele vereistes. Die saak het deurslaggewende vrae aangespreek oor die jurisdiksie van die arbeidshof om die prosedurele billikheid van sodanige afleggings te beoordeel en die aard en omvang van die remedies wat ingevolge artikel 189A(13) van Wet 66 van 1995 aan werknemers beskikbaar is.

Hierdie bespreking ontleed die uiteenlopende uitlegbenaderings wat deur die meerderheids- en minderheidsuitspraak in die uitspraak aanvaar is sowel as die uitlegbenadering wat geheers het voor uitspraak in die saak gelewer is. Die meerderheid het ’n breë, doelgerigte interpretasie nagevolg – ’n teleologiese uitleg – wat uiting gee aan, onder meer, die grondwetlike reg op billike arbeidspraktyke en die reg op toegang tot die howe. Die meerderheid het aanvaar dat artikel 189A(18) van Wet 66 van 1995 slegs arbeidshof-jurisdiksie kragtens artikel 191 uitsluit en nie jurisdiksie kragtens artikel 189A(13) uitskakel nie. Die meerderheid het bevind dat artikel 189A(13) beide primêre oogmerke dien om prosedurele voldoening voor ontslag af te dwing en sekondêre doeleindes nastreef om remedies vir prosedurele onbillikheid te verskaf, met vergoeding beskikbaar selfs wanneer primêre remedies nie meer lewensvatbaar is nie. Die minderheid het, hoewel hulle met die beslissing van die meerderheid saamgestem het, ’n enger, meer terughoudende benadering tot die uitleg van voorafgaande uitsprake en die genoemde wetsbepalings verkies.

Die bespreking evalueer hierdie uitlegbenaderings teen sleutelvermoedens van statutêre interpretasie, insluitend dat regstellende wetgewing mildelik uitgelê moet word, dat wetgewing nie geredelik hofjurisdiksie uitskakel nie en dat wetgewing uitgelê moet word om die openbare belang te bevorder. Daar word aangevoer dat die meerderheid se benadering verkieslik is, aangesien dit volle uitvoering gee aan die beskermende en remediërende doeleindes van Wet 66 van 1995 in ooreenstemming met grondwetlike waardes. Die gevolgtrekking is dat die meerderheidsuitspraak ’n belangrike bydrae lewer tot die ontwikkeling van ’n transformerende arbeidsregspraak. Die meerderheid se breë, doelgerigte interpretasie van artikels 189A(13) en 189A(18), onderlê deur grondwetlike beginsels en waardes, bied ’n waardevolle model vir howe wanneer arbeidswetgewing vertolk moet word. Die uitspraak bevorder die fundamentele doelwitte van Wet 66 van 1995 en die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996 deur doeltreffende remedies en toegang tot howe te behou vir werknemers wat prosedureel onbillike afleggings in die gesig staar.

Abstract

Wanneer dit kom by inbreukmaking op kopiereg is die belangrikste wysiging van die Wet op Outeursreg 98 van 1978 wat deur die Wysigingswetsontwerp op Kopiereg voorgestel is (Wysigingswetsontwerp op Kopiereg B 13D – 2017, 9 Junie 2022), in alle waarskynlikheid die bekendstelling van die Amerikaanse konsep van billike gebruik (“fair use”), om ons huidige stelsel van billike handeling (“fair dealing”) te vervang. Dit is dus insiggewend om die mees onlangse billike gebruik-uitspraak van die Amerikaanse hooggeregshof in Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc v Goldsmith (2023) 143 SCt 1258 te bespreek gegewe die feit dat hierdie hof nie gereeld kopieregsake aanhoor nie.

Die Warhol-saak het gehandel oor ’n bewering van kopieregskending van ’n foto wat deur die fotograaf Lynn Goldsmith geneem is en waarvan ’n syskerm afdruk deur die popkunstenaar Andy Warhol gemaak is. In 1981 het Goldsmith ’n swart en wit ateljeeportretfoto van die musikant Prince (“die foto”) geneem. Die foto is in 1984 aan die tydskrif Vanity Fair gelisensieer as ’n “kunstenaarsverwysing vir ’n illustrasie”, wat in die tydskrif sou verskyn saam met ’n artikel oor Prince later daardie jaar. Vanity Fair het Warhol opdrag gegee om die illustrasie te skep. Hy het verskeie syskermafdrukke vervaardig, gebaseer op die foto. Een van hierdie syskermafdrukke is in die 1984-tydskrif gebruik. Na die dood van Warhol is die kopiereg van die syskermafdrukke aan die Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc (“AWF”) oorgedra.

Ná Prince se dood, in 2016, het Condé Nast (Vanity Fair se houermaatskappy) nog een van die syskermafdrukke gebruik vir ’n gedenkartikel oor die musikant, nadat die AWF toestemming daarvoor gegee het. Goldsmith het egter nie toestemming vir die verdere gebruik van die syskermafdruk gegee nie. Goldsmith het ook geen betaling ontvang nie, en is ook nie as die bron van die illustrasie erken nie. Dit was ten opsigte van hierdie verdere gebruik dat Goldsmith beweer het dat haar kopiereg in die foto geskend is. Die AWF het beweer dat hierdie gebruik van die syskermafdruk nie Goldsmith se kopiereg in die foto geskend het nie, aangesien Warhol se syskermafdruk op billike gebruik van die foto neerkom, en dat dit transformerend was.

Die appèl na die Amerikaanse hooggeregshof was beperk tot net een kwessie: of die eerste faktor vir billike gebruik – die doel en karakter van die gebruik – die AWF of Goldsmith bevoordeel. Die hooggeregshof het bevind dat hierdie faktor Goldsmith bevoordeel het, en dat haar kopiereg in die foto geskend is. Die beslissing van die Amerikaanse hooggeregshof was egter nie eenparig nie. Daar was teenstrydige meerderheids- en minderheidsuitsprake, wat wys dat billike gebruik nie dieselfde sekerheid as billike hantering gee nie. Dit lei tot vermorste en duur litigasie (of ’n groter moontlikheid daarvan). Daar word voorgehou dat hierdie saak, of soortgelyke sake, ingevolge Suid-Afrikaanse wetgewing as direkte kopieregskending beskou sal word. Die Warhol-saak dien as nog ’n bewys van die problematiese aard van billike gebruik, en daar word sterk aangeraai om die implementering daarvan te vermy.

Abstract

Hierdie saak behels twee byna identiese stelle feite oor die eerste en tweede applikant en hul keuses om hulle babas B and L vir aanneming af te gee en die departement van maatskaplike ontwikkeling se verontagsaming eerstens van die eerste en tweede applikant se reg om aanneming te kies en tweedens vir die beste belange van B en L. Volgens die feite in beide gevalle is die applikante “geviktimiseer en gestraf” vir hul keuse van aanneming as opsie uit hul verknorsings.

Die optrede van die departement en maatskaplike werkers het ’n reeks gebeure tot gevolg gehad wat daartoe gelei het dat die beste belange van die kinders geskend is en die regte van die aansoekers op menswaardigheid, privaatheid en liggaamlike en sielkundige integriteit ook geskend is. Die departement het praktykriglyne vir aanneming opgestel en deur middel van hierdie riglyne gepoog om die aanneming van B en L te ontspoor en kultuur as ’n rede aan te voer, asook daarop aan te dring dat ’n bykomende ondersoek gedoen moet word of die kinders sorg en beskerming benodig voordat B en L aanneembaar verklaar kan word. Die departement het ook beweer dat die kinderhof nie ’n aannemingsbevel kan uitreik alvorens’n aanbevelingsbrief wat sodanige aanneming goedkeur, van die departement ontvang is nie. Dít het die hof bevind is in stryd met die skeiding van magte-leerstellings. Regter Dippenaar het die optrede van die departement en maatskaplike werkers krities onder die loep geneem en ook die praktykriglyne wat nie deur die minister opgestel en afgekondig is nie krities ontleed.

Hierdie uitspraak dien as ’n wekroep aan die departement én maatskaplike werkers om te besef dat die grondwet en kinderwet geen ruimte laat vir onderliggende vooroordele nie en dat ons nuwe grondwetlike bedeling die erkenning, beskerming en afdwinging van sowel die regte van kinders as dié van die betrokke volwassenes beskerm. Hierdie beslissing is veral belangrik aangesien aannemingsgetalle in Suid-Afrika afneem en die aantal kinderlose gesinne wat begerig is om ’n kind aan te neem, afneem terwyl die getal weerlose kinders wat gesinne benodig as gevolg van die stygende koers van kinderverlating in Suid-Afrika toeneem. As gevolg van die stygende koers van kinderverlating is dit belangrik dat aannemings vaartbelyn word en alle onnodige rompslomp verwyder word.

Abstract

The applicant, as the registered owner of immovable property in Newlands East, Durban, applied for the eviction of the first and second respondents from the residence on the premises held by the applicant bought from the respondents in 2016. The repondents, on the face of it, as erstwhile tenants who had defaulted on the tenancy agreement have no ius possidendi to justify their continued occupation of the residence and premises.

The respondents, as former tenants, allegedly committed a material breach of contract by failing over a long period of time to pay either the agreed rent due or the municipal services bill as was agreed. The latter obligations, such as for the used electricity, water, sewerage and refuse removal, had allegedly not been paid by them since their occupation of the erf as tenants in December 2016, and the fact that the services have not been cut off is due simply to the fact that they had been paid for regularly by the applicant as registered owner. Notwithstanding demand and later the rightful termination of the tenancy agreement on account of that non-performance and consequent notice that the premises had to be vacated in view of the breach of contract, the respondents simply persisted in their unlawful occupation after nearly seven years. Moreover, their reliance on their supposed lien to bolster their alleged enrichment claim for unspecified so-called improvements made on the premises is most unconvincing.

On the face of it, this should be a clear case where the applicant is entitled to the requested legal aid. The court, however, decided to dismiss the application for the eviction of the respondents with costs, and to set aside the sale agreement entered into between the applicant and the respondents on 22 December 2016 in respect of the erf; since held under title deed number 8647/2017. The court also set aside the subsequent transfer of the above property from the respondents to the applicant, and authorised the registrar of deeds, Pietermaritzburg, to re-register the transfer of the abovementioned property in the names of the respondents.

The judgment not only punishes the registered owner with expropriation without compensation, but also punishes her with an outrageous cost order. Moreover, not a single word in the decision refers to the fact that the consequence of this judgment is to leave the respondents materially unjustly enriched. Not only do they benefit from the recovery of their unburdened right of ownership over an asset that, adjusted for inflation, is now worth more than half a million rand after more than seven years, but not a word is said about the outstanding debt plus interest over several years towards the applicant as a then friendly credit provider that is now likely to remain unsettled. Most of that debt had probably become prescribed by now.

Abstract

None