Abstract

Na ’n onbetwiste aansoek deur die nie-regeringsorganisasie Blind SA, het die konstitusionele hof beveel dat persone met gestremdhede toegang tot werke onderworpe aan kopiereg verleen word deurdat die kopiereguitsondering in artikel 19D in die Wysigingswetsontwerp op Outeursreg, B13F van 2017, in die Wet op Outeursreg 98 van 1978, ingelees moet word tot tyd en wyl die wet gewysig word om sy ongrondwetlikheid bevind in Blind SA v Minister of Trade, Industry and Competition ((CCT 320/21) 2022 ZACC 33 (21 Sept 2022)) aan te spreek. Intussen was verskeie ander bepalings van die wetsontwerp voor die hof na ’n verwysing deur die president ingevolge artikel 79(4) van die grondwet oor besorgdhede oor hul grondwetlikheid.
Die hof het sy bevel motiveer op grond daarvan dat die parlement reeds artikel 19D aangeneem het en dat dit Suid-Afrika in ’n voordelige posisie sou plaas indien die land sou toetree tot die Verdrag van Marrakesj tot bevordering van die toegang tot gepubliseerde werke vir persone wat blind of visueel gestremd is of andersins ’n leesgestremdheid het.
Alhoewel daar geen dispuut is oor die noodsaaklikheid van hierdie hervorming nie, is die bevinding van ongrondwetlikheid in die Blind SA-saak van krag, en in die onderhawige saak het die hof se inlees van ’n uitsondering teen ’n reël wat in effek nie meer bestaan nie, ’n anomalie tot gevolg. Verder oorskry die bepalings van artikel 19D die vereistes en toegewings vervat in die Verdrag van Marrakesj.
Indien die hof die ander bepalings in die wetsontwerp ongrondwetlik sou bevind, sal die wetsontwerp na die parlement teruggestuur word, wat hierdie anomaliese situasie sal laat voortduur. Die uitvoerende gesag moet die proses dat Suid-Afrika tot die Verdrag van Marrakesj toetree, aan die gang sit en, indien die wetsontwerp wel na die parlement terugverwys word, moet dit ’n nuwe wetsontwerp by die parlement indien om die uitsondering te skep wat aan die vereistes van die Verdrag van Marrakesj voldoen.