Abstract

Op 18 Desember 2020 het die konstitusionele hof uitspraak gelewer in Smit v Minister of Justice and Correctional Services oor die grondwetlikheid al dan nie van artikel 5(1)(a) van die Wet op Uitlewering 67 van 1962. In besonder was in geskil of ’n lasbrief van inhegtenisneming wat ingevolge daardie artikel deur ’n landdros uitgereik is, teenstrydig was met artikel 12(1)(a) van die grondwet – die reg om nie arbitrêr of sonder regverdige rede van vryheid ontneem te word nie. Die minderheidsuitspraak het bevind dat artikel 5(1)(a) nie ongrondwetlik was nie want dit kan met inagneming van die grondwet uitgelê word. Die meerderheidsuitspraak het bevind dat artikel 5(1)(a) teenstrydig was met die grondwet en dus nietig is. In hierdie bydrae ondersoek die outeurs die oorwegings wat sowel in die meerderheids- as die minderheidsuitsprake ter sprake was. Hulle bespreek vervolgens ook hoe die meerderheidsuitspraak in die lig van artikel 5(1)(a) in die toekoms in die praktyk hanteer sal moet word. Die outeurs lig ook die kriteria uit vir die uitreiking van lasbriewe van inhegtenisneming, wat in sekere ander vergelykbare buurlande in Suidelike Afrika en in Australië gevolg word. Die gevolgtrekking van die outeurs is dat die meerderheidsuitspraak, dat artikel 5(1)(a) teenstrydig met die grondwet is, nie ondersteun kan word nie. Wanneer ’n landdros ’n lasbrief van inhegtenisneming uitreik ingevolge artikel 5(1)(a), saamgelees met artikel 43(1) van die Strafproseswet 51 van 1977, is ’n landdros inderdaad verplig om homself te vergewis dat daar wel ’n redelike vermoede is dat die persoon teen wie die lasbrief uitgereik word, die beweerde oortreding begaan het. Gegewe die meerderheidsuitspraak, word die implikasies van die hof se beslissing uiteengesit en voorstelle word gemaak hoe hierdie uitspraak in die toekoms hanteer moet word.